Dowiedz się o znaczeniu pszczół w naszym ekosystemie, alarmującym spadku ich populacji i jak możesz pomóc chronić te niezbędne zapylacze. Dowiedz się, dlaczego Polska obchodzi Wielki Dzień Pszczół każdego 8 sierpnia.
Znaczenie pszczół
Większość z nas nie zdaje sobie sprawy, jak bardzo jesteśmy zależni od pszczół i jak wiele im zawdzięczamy. Pszczoły to nie tylko owady odpowiedzialne za miód na naszych półkach sklepowych. Należą do nich trzmiele i pszczoły samotnice — łącznie około 20 000 gatunków. Wszystkie te gatunki zostały uhonorowane w czwartek 8 sierpnia podczas Wielkiego Dnia Pszczół w Polsce.
Pszczoły: Kilka faktów
Pszczoły są na Ziemi od ponad 50 milionów lat, a ich rola w utrzymaniu równowagi ekosystemu Ziemi jest większa, niż większość z nas myśli.
Warto zauważyć, że:
- Pszczoły odpowiadają za zapylanie około 70% gatunków roślin uprawnych na świecie.
- Zapewniają lepszą jakość owoców i warzyw.
- Zwiększają plony.
- Niektóre gatunki (np. migdały) w ogóle nie wydałyby owoców bez udziału pszczół.
- Pszczoły zapylają nie tylko rośliny uprawne, ale także rośliny dzikie, które tworzą różne ekosystemy lądowe. Te społeczności roślinne z kolei produkują tlen niezbędny do życia.
Co by było, gdyby pszczoły zniknęły?
Wyginięcie pszczół miałoby dramatyczne konsekwencje dla ludzi i całego naturalnego środowiska Ziemi. Jednak ten proces już się rozpoczął. Problem ten jest teraz ogólnoświatowy i stanowi ogromne wyzwanie nie tylko dla pszczelarzy, ale dla nas wszystkich.
Przyczyny spadku populacji pszczół
Niepokojący proces spadku populacji pszczół trwa już prawie 20 lat, ale od około 10 lat straty w rodzinach pszczelich zaczęły budzić poważne obawy wśród pszczelarzy.
Naukowcy twierdzą, że bardzo prawdopodobne jest, że przyczyną spadku populacji pszczół jest:
- Pestycydy, które powodują zmiany w układzie nerwowym pszczół;
- Choroby pszczół;
- Szkodniki, grzyby, roztocza i wirusy;
- Zmiana klimatu;
- Niedobory żywieniowe;
- Nowoczesne metody rolnicze (oprócz pestycydów): Uprawy monokulturowe stanowią ogromny problem dla dzikich pszczół — brak żywopłotów, drzew polnych, starych drzew, zboczy i stosów kamieni polnych oznacza brak kryjówek ani miejsc do gniazdowania; ponadto zmniejsza się bioróżnorodność rolnicza i jest coraz mniej miejsc, w których mogą rosnąć różne rośliny miododajne.
Badania naukowe wskazują, że główną przyczyną strat w koloniach pszczół są pestycydy, a w szczególności insektycydy.
Jak możemy pomóc?
Pomaganie owadom zapylającym jest prostsze niż się wydaje. Większość z nas może to zrobić. Aby wesprzeć ochronę pszczół:
- Zasadź rośliny miododajne, które dostarczają nektaru i pyłku — w ogrodzie, na balkonie, na nieużywanej ziemi, wzdłuż żywopłotów, a nawet na zaniedbanych trawnikach. Nasiona lub gotowe mieszanki można kupić w każdym sklepie ogrodniczym. Rób to w różnych porach roku.
- Jeśli masz ogród, pozostaw jego część dziką, z roślinami łąkowymi, które dostarczają nektaru, a także miejscami, w których owady mogą się gniazdować.
- Nie pal liści i trawy – stanowią one miejsca lęgowe i kryjówki dla wielu owadów.
- Nie uprawiaj gleby w ogrodzie zbyt często. Wiele owadów w niej gniazduje.
- Przygotuj miejsce do pojenia pszczół. Może to być po prostu pojemnik z wodą i kamieniami lub patykami, gdzie owady mogą stać i pić.
- Unikaj insektycydów i pestycydów toksycznych dla pszczół. Wybieraj naturalne środki ochrony roślin.
- Wybieraj produkty rolnictwa ekologicznego wolne od GMO. Staraj się kupować lokalne produkty z pobliskich obszarów lub przynajmniej wyprodukowane w Unii Europejskiej. UE ma obecnie ograniczenia dotyczące stosowania neonikotynoidów i fipronilu.
- Czytaj etykiety i kupuj miód od certyfikowanych lub zaufanych lokalnych rolników. Unikaj kupowania miodu oznaczonego jako „spoza Unii Europejskiej” — poza UE nie ma ograniczeń w stosowaniu szkodliwych dla pszczół insektycydów.
- Kup lub zbuduj dom dla dzikich pszczół samodzielnie. Instrukcje można znaleźć online.
- Porozmawiaj z rodziną i przyjaciółmi o znaczeniu pszczół i ich spadku. Zachęcaj ich do działania na rzecz pszczół.
- Edukuj dzieci, angażuj je w życie pszczół. Działajcie razem jako rodzina — możecie wspólnie obserwować pszczoły i podejmować kroki, aby je wspierać. Inspirację można znaleźć w Internecie.
Wsparcie rządowe dla pszczelarzy
Sektor pszczelarski w Polsce otrzymuje rocznie ponad 10 milionów euro na pokrycie kosztów poniesionych przez pszczelarzy. Pomoc ta pochodzi ze Strategicznego Planu Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027 (WPR 2023-2027).
Ponadto polski rząd zapewnia sektorowi pszczelarskiemu pomoc de minimis. Stawka pomocy wynosi 50 zł za kolonię pszczół, która przetrwała zimę. W 2024 r. pszczelarze otrzymali 80 mln zł w ramach tej pomocy.
Instytucją udzielającą wsparcia pszczelarzom jest Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR).
Rynek Miodowy w Polsce
Polska jest znaczącym producentem miodu w Unii Europejskiej, ze stale rosnącą liczbą pszczelarzy i rodzin pszczelich — w 2023 r. odnotowano ponad 97 000 pszczelarzy i ponad 2,3 mln rodzin pszczelich. Zarówno 2022, jak i 2023 rok były latami rekordowych zbiorów miodu w Polsce, z odpowiednio 24 000 i 27 400 tonami zebranego miodu. Dobre zbiory miodu odnotowano również w całej UE.
Gdy myślimy o Wielkim Dniu Pszczół i znaczeniu tych pracowitych owadów, kluczowe jest, abyśmy podjęli kroki w celu ich ochrony. Nasza przyszłość zależy od przetrwania pszczół, a wspólnym wysiłkiem możemy zapewnić, że będą się one nadal rozwijać.
