4 stycznia 1943 roku w Atenach Niemcy rozstrzelali Jerzego Iwanowa-Szajnowicza, polskiego harcerza, sportowca i agenta brytyjskiego wywiadu. Pomimo bohaterskiej roli, jaką odegrał w greckim ruchu oporu podczas II wojny światowej, pozostaje postacią w dużej mierze zapomnianą. Pośmiertnie został odznaczony prestiżowym Orderem Virtuti Militari za odwagę i poświęcenie.
„Był to człowiek, którego określiłabym jako «nadprzyrodzonego», nieustraszonego i wyjątkowego szpiega” – wspomina Gabriela Milonopoulou, członkini greckiego ruchu oporu. „Kiedy uciekł z więzienia, byłem świadkiem, jak zdejmował kajdanki serpentynowymi ruchami, używając wyłącznie wazeliny. Nie zajmował się polityką jak wielu innych partyzantów; skupiał się wyłącznie na walce o wolność i zwycięstwo nad okupantami”.
Niezwykłe życie
Urodzony w Warszawie w 1911 r., jego matka była Polką i carskim oficerem. Życie Iwanowa-Szajnowicza nie było zwyczajne. Jako małe dziecko przeprowadził się z matką do Salonik, po jej ponownym ślubie z Grekiem. Tam rozwinął w sobie pasję do sportu, doskonaląc się w piłce nożnej, piłce wodnej i żeglarstwie. Stał się wybitnym pływakiem, regularnie biorącym udział w greckich krajowych zawodach pływackich w latach trzydziestych XX wieku.
Iwanow-Szajnowicz również posiadał wysokie wykształcenie, studiował na Katolickim Uniwersytecie w Leuven w Belgii, który ukończył w 1938 roku. W tym samym roku otrzymał obywatelstwo polskie, co pozwoliło mu grać w polskiej reprezentacji w piłce wodnej. Jego biegłość w językach i wyjątkowa sprawność fizyczna okazały się później nieocenione w jego podziemnych operacjach.
Podczas pobytu w Warszawie w 1935 roku wstąpił do Warszawskiego Akademickiego Związku Sportowego i pomógł poprowadzić drużynę piłki wodnej do zwycięstwa w mistrzostwach Polski w 1937 roku. Jego oddanie ojczyźnie było jasne i nadal reprezentował Polskę na międzynarodowych turniejach piłki wodnej.
Zaangażowanie wobec Polski
Kiedy wybuchła II wojna światowa, Iwanow-Szajnowicz szybko podjął działania. W Salonikach pomagał polskim żołnierzom uciekającym z obozów rumuńskich i węgierskich przez Bułgarię i Jugosławię. Do 1940 roku zrekrutowany do polskiej agencji wywiadu wojskowego Oddziału „A” Oddziału II Sztabu Naczelnego Wodza w Atenach.
W 1941 r., przebywając w Palestynie, Iwanow-Szajnowicz starał się wstąpić do Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich przygotowującej się do kampanii w Tobruku. Został jednak przekierowany przez Brytyjczyków, aby służyć jako agent Zarządu ds. Operacji Specjalnych (SOE). Po ukończeniu specjalistycznego szkolenia w Aleksandrii jesienią 1941 roku został wysłany do Grecji, gdzie szybko zyskał reputację bohatera ruchu oporu. Za jego głowę Niemcy wyznaczyli znaczną nagrodę.
Bohater w cieniu
Iwanow-Szajnowicz odegrał kluczową rolę w organizowaniu licznych akcji dywersyjnych przeciwko niemieckiemu wysiłkowi wojennemu. Z pomocą greckich robotników zaatakował fabryki zbrojeniowe wspierające okupantów. Dostarczył także Brytyjczykom cennych informacji wywiadowczych, w tym informacji o niemieckich konwojach zaopatrzeniowych i ruchach morskich.
Mimo ciągłego zagrożenia Iwanow-Szajnowicz przez kilka miesięcy unikał schwytania, dwukrotnie udało mu się nawet uciec przed gestapo. Jednak w końcu zabrakło mu szczęścia. Został schwytany przez Niemców wraz z kilkoma najbliższymi współpracownikami i rozstrzelany 4 stycznia 1943 roku.
