W latach międzywojennych miasto Bielsko postawiło pomnik ku czci Gabriela Narutowicza, pierwszego prezydenta Polski, zamordowanego zaledwie kilka dni po objęciu urzędu w 1922 r. Pomnik, ustawiony na placu Blichowym (później Mickiewicza), stał w hołdzie przywódca, którego tragiczna śmierć symbolizowała burzliwą drogę młodego narodu do demokracji. Pomnik nie miał jednak wyłącznie na celu uczczenia Narutowicza; odzwierciedlało także napięcia kulturowe i polityczne w mieście, w którym polska tożsamość musiała się utwierdzić wśród znacznej populacji niemieckojęzycznej.
Budowa pomnika wśród ruchu oporu: Ku czci Narutowicza w Bielsku
Starania o budowę pomnika rozpoczęły się w 1923 r., a na ich czele stanął komitet narodowy starający się o upamiętnienie pamięci Narutowicza. Pomimo początkowego oporu ze strony zdominowanej przez Niemców rady miasta, dynamika nabrała tempa po zamachu stanu dokonanym przez Józefa Piłsudskiego w 1926 r., przy wsparciu wysokich urzędników. Wybrana lokalizacja – Plac Blichowy – stała się świadomą deklaracją polskiej obecności w wielokulturowym obszarze. Projekt, którym kierował rzeźbiarz Jan Raszka, napotkał opóźnienia i choć oficjalne odsłonięcie pomnika odbyło się 28 październikat1928 r., popiersie z brązu zainstalowano dopiero w 1930 r.
Zaginione dziedzictwo: zniszczenie i przekształcenie pomnika Narutowicza
Istnienie pomnika było krótkotrwałe. W 1939 roku, po okupacji Bielska przez hitlerowców, pomnik został zniszczony, pozostawiając jedynie cokół jako nieme przypomnienie utraconej historii miasta. Przez ponad dwie dekady miejsce to pozostawało puste, aż w 1961 roku postawiono nowy pomnik, tym razem poświęcony poecie Adamowi Mickiewiczowi.
Chociaż pomnik Narutowicza już nie istnieje, jego historia pozostaje przejmującym odzwierciedleniem walki Polski o zachowanie swojej tożsamości wśród wyzwań zewnętrznych i wewnętrznych. Tworzenie, niszczenie i wymiana pomnika ilustrują zmieniające się narracje miasta i narodu zmagającego się ze swoją przeszłością.
