Artykuł

Opracowanie było przygotowane jako ekspertyza najpierw dla Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Ministerstwo użyło spisanych diagnoz do użytku wewnętrznego i tekstu nie drukowało. Rozbudowaną i zaktualizowaną formę tej ekspertyzy autor przedstawił w lutym 2012 w czasie międzynarodowej konferencji „Znak, Symbol, Rytuał - Doświadczenie władzy”, którą organizował Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie. Po konferencji Uniwersytet JPII postanowił wydać tom z przedłożonymi referatami pt. „Doświadczenie władzy”. Książka trafiła na rynek w listopadzie 2012 (ISBN 978-83-7438-312-7) w wersji wielojęzycznej.

Redaktorami książki byli główni organizatorzy konferencji w Krakowie, pracownicy naukowi UJPII - prof. Józef Marecki i dr Lucyna Rotter.

Autor wyraził zgodę na publikację opracowania na portalu Pogotowie Flagowe.

Badania weksylologiczne dotyczące historii, roli i znaczenia Dnia Flagi Narodowej (DFN) w poszczególnych państwach podjęto w trzech zakresach.
1. Analizy uroczystości DFN w krajach europejskich i USA w ostatnich latach.
2. Wydarzeń i inicjatyw ogólnokrajowych prowadzonych przez instytucje państwowe i organizacje pozarządowe.
3. Przeglądu form popularyzacji flagi narodowej z komentarzem dotyczącym różnic między prawodawstwem w wybranych państwach a stanem legislacji w Polsce.

Badano uroczystości Dnia Flagi w 60 państwach. Usystematyzowano DFN chronologicznie, odnotowując fakty historyczne związane z ustanowieniem Dnia Flagi w omawianych krajach. Polska z państwami świata tworzy flagowe tradycje i zabiega o stosowny ceremoniał dla obchodów DFN. Dzień Flagi RP ustanowił Prezydent RP Ustawą z 20.02.2004. Odnotowano inicjatywy o charakterze centralnym i ogólnokrajowym przeprowadzone przez instytucje państwowe i organizacje pozarządowe dla popularyzacji znaku zaszczytnego - flagi narodowej.

Promocja flagi narodowej w wybranych państwach Europy i Ameryki Płn. ma formy wyraziste, atrakcyjne i nowoczesne. Analiza objęła zapisy medialne w 51. państwach [2]. Źródła badawcze były w językach angielskim, francuskim, hiszpańskim, niemieckim, polskim, rosyjskim i włoskim. Opracowania uzyskano z komentarzy weksylologów amerykańskich i europejskich kierujących narodowymi towarzystwami naukowymi popularyzującymi wiedzę o flagach [3]. Wnioski z poszczególnych państw zagregowano, gdy miały charakter powtarzalnej analogii.

Komentarz o stanie legislacji DFN omawia aspekty prawne w poszczególnych krajach. Nie uzyskano wielu źródłowych, normatywnych aktów prawnych dla DFN w poszczególnych państwach. DFN w wielu krajach jest rezultatem tradycji narodowej i obyczaju społecznego dla kultywowania szacunku wobec symboli i znaków zaszczytnych. Z badań wynika, że nie ma aktów prawa normatywnie ogłoszonego.

Diagnozy sformułowano na podstawie:
a. Ogłoszonych aktów prawa stanowionego,
b. Literatury historycznej,
c. Oficjalnych publikacji informacyjno-promocyjnych wydawanych przez rządy, wyspecjalizowane agencje państwowe i instytucje życia publicznego;
d. Egzegezy wtórnej i interpretacji aktów prawnych cytowanych;
e. Przekazów medialnych z wielu państw, w których relacjonowano narodowe obchody Dni Flagi.

Poglądy, opinie i sugestie międzynarodowe podano w przekładzie na polski, po ingerencji redakcyjnej. Tłumaczy to strukturalną i stylistyczną wieloaspektowość i różnorodność [4].

Pozycja w tabeli i kolejność omówień wynika z hierarchii partnerstwa z Polską. W pierwszej kolejności omówiono DFN w państwach Unii Europejskiej. Przybliżono DFN w krajach członkowskich NATO, które do UE nie należą. Trzecią grupę stanowią państwa członkowskie w ONZ, z którymi Polska utrzymuje doskonałe stosunki dyplomatyczne.

Poglądy, opinie i sugestie międzynarodowe podano w przekładzie na polski, po ingerencji redakcyjnej. Tłumaczy to strukturalną i stylistyczną wieloaspektowość i różnorodność.

Pozycja w tabeli i kolejność omówień wynika z hierarchii partnerstwa z Polską. W pierwszej kolejności omówiono DFN w państwach Unii Europejskiej. Przybliżono DFN w krajach członkowskich NATO, które do UE nie należą. Trzecią grupę stanowią państwa członkowskie w ONZ, z którymi Polska utrzymuje doskonałe stosunki dyplomatyczne.

DZIEŃ FLAGI – PERSPEKTYWA GLOBALNA

Weksylografia [5] odnotowuje 268 flag państwowych i społeczności narodowych o niezależność zabiegających. Repartycja tych 268 flag przedstawia się następująco:
A. 192 flagi należą do państw członków ONZ;
B. 1 flaga to zaszczytny znak rozpoznawczy Państwa Watykańskiego;
C. 9 flag należy do symboli państw nie uznawanych, oficjalnie - przynajmniej przez jedno z państw członkowskich ONZ;
D. 66 flag jest symbolami terytoriów zależnych, które używają własnego wzoru flagi, innego niż wzór flagi państwa, od którego zależą.

Wśród 193 niezależnych państw świata Dzień Flagi jest odnotowany w kalendarzu 64 państw. Dokumenty prawne tych państw określają charakter DFN i regulują zakres państwowego i obywatelskiego udziału w tym Dniu. W stanie prawnym na 1.10.2011 każde ze 193 państw, oficjalnie dysponowało przynajmniej jednym wzorem flagi. Są państwa, które mają prawnie ustalone i oficjalnie używane dwa wzory flagi, którym to równoprawnie przynależy się Dzień Flagi. Wśród 193 niezależnych państw są i takie, które mają trzy oficjalne wzory flagi. Każdy z tych wzorów jest równoprawnym, rozpoznawczym znakiem zaszczytnym honorowanym w Dniu Flagi. W niezależnych państwach świata można racjonalnie wyróżnić - przyjęte prawem - trzy kategorie Dnia Flagi.
a. Dzień Flagi Państwowej (State Flag Day)
b. Dzień Flagi Narodowej (National Flag Day)
c. Dzień Flagi Obywatelskiej (Civil Flag Day)

Ad. A. Flaga państwowa to najważniejszy symbol państwa, oficjalnie ukazujący jego suwerenność. Wzór dla flagi państwowej regulują i ogłaszają akty prawne najwyższej rangi. Są to Ustawy podpisane przez Głowę Państwa lub Parlament, albo Dekrety Królewskie. Wizualnym znakiem wyróżniającym flagę państwową od flagi narodowej lub flagi obywatelskiej jest znak godła państwa albo herbu państwa na fladze państwowej. W monarchiach, w miejscu herbu albo godła państwa na honorowym miejscu flagi znajduje się znak królewski, czyniąc flagę królewską suwerena równoważną państwowej. Herbowe udostojnienie flagi państwowej ma miejsce w Polsce. Ten wzór flagi państwowej przysługuje Prezydentowi RP i podmiotom prawa wymienionym w Ustawie. Flagi państwowe, pasowe, biało czerwone z herbem, mogą używać polskie placówki dyplomatyczne w świecie i graniczne porty lotnicze gdyż reprezentują majestat Głowy Państwa. Wzór znaku zaszczytnego flagi państwowej, podniesiony na jednostkach pływających, jest banderą.

Występowanie herbów na płatach flagi powoduje trudności i błędy nazywania. Słowacja, nie ma oficjalnie flagi państwowej, ale ma flagę narodową z herbem państwa. Odmiennie ustalono wzór dla flagi państwowej i flagi narodowej Węgier. Przyjęte ustawą dwa weksylia – flaga narodowa i flaga państwowa są tożsame i nie mają wzoru herbu państwa na płacie flagi państwowej. Austria natomiast ma flagę państwową z centralnie położonym na płacie godłem państwa. Austria nie posiada flagi narodowej, natomiast wzór flagi Austrii bez godła staje się w odbiorze oficjalną flagą obywatelską.

Ad. B. Flaga narodowa to ta, którą mogą używać instytucje centralne, przedsiębiorstwa organizacje społeczne i obywatele, jeżeli prawo miejscowe nie stanowi inaczej. Sposób postępowania wobec tej flagi ma oficjalne regulaminy szczegółowe. Naczelna dyrektywa powszechnie aprobowana zaleca stosowną godność i okolicznościową ceremonialność. Polska nie ma ogłoszonych w formie prawa stanowionego, szczegółowych regulacji dotyczących honorowania flagi narodowej. Prace merytoryczne dotyczące unormowania stanu prawnego flagi narodowej rozpoczęto z inicjatywy Prezydenta RP w Kancelarii Prezydenta RP w kwietniu 2005. Podjęte prace nie zostały zakończone. Zespoły Kancelarii Prezydenta RP od 2006 nowych aktów prawnych nie wprowadziły. Kancelaria Prezydenta RP nie informuje, aby prace dotyczące flagi narodowej w Polsce były ponownie prowadzone. Osobliwością prawną jest różna kwalifikacja świąt państwowych w RP. 3 maja jest świętem państwowym i dniem wolnym od pracy. 2 maja jest Dniem Flagi Rzeczypospolitej i świętem państwowym, które nie jest dniem wolnym od pracy.

Ad. C. Flaga obywatelska (cywilna) – wg polskiego prawa stanowionego nie istnieje. W skandynawskich monarchiach europejskich akty prawne wyróżniają dwa rodzaje flagi.
1. Flaga obywatelska (cywilna) dostępna jest dla każdego obywatela.
2. Flaga obywatelska monarchy (suwerena), która jest wzorem flagi cywilnej udostojnionej własnościowymi znakami heraldycznymi panującego.

Dla prawidłowego uznawania flagi państwowej, flagi narodowej i flagi obywatelskiej wymagane jest respektowanie ustawowych zapisów dotyczących proporcji flagi, czyli stosunku wielkości jej czoła do wielkości części swobodnej. Proporcje dla polskiej flagi 5:8 są precyzyjnie uregulowane i opublikowane przez ustawodawcę. Obserwacje i badania przeprowadzone przez Centrum Flagi Ziemi pokazują, że przepisy te są często naruszane przez producentów flag, a w konsekwencji nieświadomie łamane przez użytkowników flagi RP. Jeżeli w obiegu publicznym występuje flaga o wymiarach 50 cm x 80 cm to mamy właściwą flagę narodową. Gdy od tego samego producenta lub sklepu otrzymujemy produkt tej samej kategorii i jakości materialnej, ale o wymiarach 100 cm x 150 cm, to nie dysponujemy wzorem flagi RP, ale produktem flagopodobnym w Polsce. Te barwy to produkt pozorny i określić można oficjalnie i poprawnie, zgodnie z Ustawą, barwami RP, które nie mają wymagalności proporcji [6]. Pojęcie barw Rzeczypospolitej Polskiej jest zapisane w Ustawie z 20.4.2004 i każdy ma prawo je używać.

Zadaniem ustanowionego w Polsce Dnia Flagi jest konsolidacja i pogłębienie tożsamości narodowej wobec symbolu Polski, rozbudzeniu społecznej potrzeby i wrażliwości na precyzyjne używaniu określeń dla zaszczytnego znaku - flagi narodowej.

Z aktów prawnych ustanowionych dla flagi państwa wynika lub powinno wynikać jednoznacznie, jaki charakter przyjąć może, albo przyjąć powinny, obchody Dnia Flagi na określonym obszarze. Obserwacja występowania flag danego kraju pozwala określać czy Dzień Flagi przyjmuje lokalnie wymiar ogólno państwowy, ogólno narodowy, jest ruchem spontanicznym obywateli honorujących flagę dla manifestowania narodowej tożsamości.

Respektowane reguły demokracji w państwach Unii Europejskiej pozwoliły na prawne przyjęcie i aktywne celebrowanie trzech ustanowionych Dni Flagi autonomicznej. Dwa dodatkowe Dni Flagi ma Dania (Grenlandia i Wyspy Faeroes) a drugi Dzień Flagi pozyskała Finlandia (Wyspy Alandzkie). Społeczności lokalne manifestują na tych wyspach swoją tożsamość równoważnie z Dniami Flagi Danii albo Finlandii obchodzonymi na całym terenie danego państwa, ale w innych terminach. Obserwacja Dnia Flagi na trzech autonomicznych wyspach Danii i Finlandii pozwala na diagnozę, że mieszkańcy honorują flagi swoich wysp razem z podobnymi honorami dla flagi swoich państw. Czy przykład trzech wysp położonych w obszarze państw Unii Europejskiej będzie przeniesiony na inne małe ojczyzny pokaże przyszłość.

Zapisane w kalendarzach poszczególnych państw Dni Flagi są odpowiednio do historii, tradycji i zwyczaju danego państwa popularyzowane, nagłośnione, propagowane i promowane. Szczegółowe honorowania flagi narodowej w różnych krajach wynikają z doświadczeń historycznych, świadomości obywateli w zakresie tożsamości z symbolami państwa, zamożności krajów, tradycji kulturowych i ludycznych a nawet z systemu prawa stanowionego, obowiązującego wobec flagi państwowej i narodowej, jako symboli i znaków zaszczytno-patriotycznych. Ustanowienie Dnia Flagi w Polsce przynosi pozytywne efekty w kilku sferach życia społecznego, które dokonują się przez:
1. Manifestowania współcześnie narodowej i obywatelskiej tożsamości;
2. Przypomnienia ważnych dat z historii państwa i narodu dzięki zaangażowaniu środków publicznego przekazu i okolicznościowym wydawnictwom oficjalnym;
3. Budowanie obywatelskiej dumy z przynależności do danego kraju;
4. Nadawania szczególnego znaczenia - w formie uroczystej - zaszczytnym znakom rozpoznawczym, przez odczuwanie wzajemnej więzi między rodakami;
5. Prowadzenie naturalnej edukacji narodowej w grupach osób najmłodszych lub mniej wykształconych;
6. Budowanie państwa obywatelskiego, jako eksportowego wzoru dla innych państw i narodów;
7. Popularyzowania danego państwa na światowym rynku turystycznym, który poszukuje charakterystycznych wydarzeń lokalnych i niszowych.

Wspólną cechą Dni Flagi, obchodzonego w każdym z poszczególnych państw - jest staranie o widoczny i trwały efekt wyróżniania i eksponowania Dnia. Wspólny dla społeczności światowej jest również fakt, że Dni Flagi są dotychczas tylko intencjonalnymi dniami świątecznymi. Oznacza to, że w żadnym z państw, które chlubi się ustanowieniem własnego Dnia Flagi, ten wyjątkowy dzień nie jest uznawany za święto narodowe, obyczajowe czy patriotyczne.

Zmiana tego stanu prawnego przyniosłoby obywatelom dzień ustawowo wolny od pracy zawodowej i czas na refleksję o fladze-symbolu. Barwom Rzeczypospolitej Polskiej Polacy są wierni od pokoleń, bronili swojego symbolu wielokrotnie w historii Polski i oddawali życie za wartości, które flaga Polski symbolizuje. Gdy flaga Polski podnoszona jest dostojnie i uroczyście na maszt w chwilach wyjątkowych, powodowanych polityką, nauką i sportem dreszcz emocji i wzruszenia jest często odnotowanym przeżyciem.

Analizę przygotowano korzystając z danych szczegółowych pochodzących z wielu źródeł międzynarodowych. To wyjaśnia różnorodność prezentowanych w opracowaniu informacji. Nie jest to błąd metodologiczny czy redakcyjny. Niejednorodność ma swoje źródła i uzasadnienie tak w rozwiązaniach instytucjonalnych jak i organizacyjnych przyjętych wobec pojęcia flagi i Dnia Flagi w poszczególnych państwach.

Usystematyzowane informacje o narodowych Dniach Flagi zestawiono na oddzielnej podstronie.

Analiza uroczystości Dnia Flagi w Polsce,

Tradycja najnowsza związane z Dniem Flagi Rzeczypospolitej Polskiej jest delikatnie budowana. W świadomości wielu Polaków wciąż tkwi pamięć o Ustawie z 1980 roku, która zabraniała podnosić i eksponować flagi państwowe w dni inne niż ustawowo dekretowane za świąteczne. Do 15 lipca 1985 za nieuprawnione użycie flagi państwowej z godłem groziła kara aresztu do roku i grzywna 10.000 złotych, lub jedna z tych kar.

20.02.2004 Sejm znowelizował Ustawę O godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej. Barwy narodowe [7] można eksponować bez ograniczeń (art. 5. ust. 2), co oznacza, że barwy mogą być użyte, kiedy tylko chcemy, pod warunkiem - że zapewni im się należną cześć i szacunek. Celem Ustawy ogłoszonej w Dz. U. 2004 nr 49 poz. 467 była popularyzacja wiedzy o symbolach narodowych i wizualnych elementach polskiej tożsamości, które należy pielęgnować z pokolenia w pokolenie. W popularyzowaniu Dnia Flagi nie odnotowano wytycznych ustawodawcy lub Sejmu, wskazujących jak ten dzień powinien być obchodzony, przynajmniej w początkowym okresie obowiązywania prawa.

Rozumienie Ustawy z 20.2.2004 art. 6a. i wprowadzenie Dnia Flagi RP natrafiają na inne trudności formalne. Określenie Flaga Rzeczypospolitej Polskiej nie występuje w Ustawie z 31.1.1980 - O godle, barwach i hymnie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. W tamtej Ustawie przedstawiono trzy inne określenia i wzory:

1. Dla Barw Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej;
2. Dla Flagi państwowej Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej;
3. Dla Flagi państwowej z godłem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.

O Fladze Rzeczypospolitej nie ma zapisu w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997. W Konstytucji nie pojawia się nawet samo pojęcie flagi. Podobny stan prawny występuje w Ustawie o godle, w której flaga RP nie jest wymieniona jako jeden z symboli państwowych. Stan ten wytknęła w roku 2005 szczegółowa kontrola Najwyższej Izby Kontroli [8]. W Art. 28 Ustawy Zasadniczej - Konstytucji RP sprecyzowano:

1. Godłem Rzeczypospolitej Polskiej jest wizerunek orła białego w koronie w czerwonym polu.
2. Barwami Rzeczypospolitej Polskiej są kolory biały i czerwony.
3. Hymnem Rzeczypospolitej Polskiej jest Mazurek Dąbrowskiego.
4. Godło, barwy i hymn Rzeczypospolitej Polskiej podlegają ochronie prawnej.
5. Szczegóły dotyczące godła, barw i hymnu określa ustawa.

Prezydent RP w portalu http://www.prezydent.pl w październiku 2008 informował i pokazywał stale dwa wzory flagi państwowej Polski, z pominięciem o ustawowym, heraldycznym, wyróżniku w pasie białym. Wzór z prawej, podpisany jest odmiennie od zapisu w Ustawie z 20.4.2004, który precyzuje Flaga państwowa z godłem Rzeczypospolitej Polskiej.

Te rozpoznania są ważne, ukazują historyczne konsekwencje i powtarzanie błędów z przeszłości, bowiem w Ustawie z 31.1.1980 O godle, barwach i hymnie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej nie ma również takiego zapisu.

W analizie aspektów prawnych Dnia Flagi w Polsce kluczowe są odpowiedzi na pytania, o jaki znak zaszczytny chodziło Ustawodawcy, gdy ustanawiał 2 maja Dniem Flagi Rzeczpospolitej Polskiej? Czy chodziło o nowy znak flagowy? Czy o flagę już istniejącą, ale przedstawioną pod zmienioną nazwą, czego nie podano wcześniej do publicznej wiadomości stosownym aktem prawnym? Czy o znak nie właściwie przedstawiony i opisany? Czy też jeden z ze znaków wymienionych poniżej?

1. O Barwy Rzeczypospolitej Polskiej?
2. O Flagę Państwową Rzeczypospolitej Polskiej?
3. O Flagę Państwową z Godłem Rzeczypospolitej Polskiej?
4. O Flagę Państwową z Herbem Rzeczypospolitej Polskiej?
5. O Flagę Narodową Rzeczypospolitej Polskiej?
6. O Flagę Obywatelską Rzeczypospolitej Polskiej?

W aktach prawnych odpowiedzi jednoznacznej dla obywateli nie odnajdujemy. Prezydent RP nie skorzystał dotychczas z ustawowego zapisu przywołanego w Ustawie z 20.2.2004 o wydaniu w drodze rozporządzenia przepisów ustalających zasady obchodów świąt i rocznic państwowych oraz innych uroczystości zasięgu państwowym i lokalnym, (art. 17.1 i art. 17.2.)

Obserwacja uczestnicząca w obchodach Dnia Flagi Rzeczypospolitej Polskiej w Warszawie w latach 2004-2011 pozwala na sformułowanie dziewięciopunktowej diagnozy.

1. Polacy odnotowują z życzliwą radością 2 maja, jako Dzień Flagi Polski.
2. Obchodzący 2 maja Dzień Flagi nie wnikają w szczegóły i niuanse historyczne, prawne, terminologiczne, heraldyczne i weksylologiczne związane z racjonalnością Dnia.
3. Polacy przywiązani do historii Polski i narodowych symboli manifestują postawy podobne do zachowań Amerykanów obchodzących Dzień Flagi USA 14 czerwca, co relacjonują wielokrotnie stacje telewizyjne.
4. Warszawianie kupowali flagowe symbole licznie odwiedzając sklepy z flagami lub w domowym zakresie sami tworzyli barwy narodowe do zewnętrznej ekspozycji w przestrzeni publicznej. Przygotowanie flag było w wielu domach czynnością integrującą rodziny wielopokoleniowe.
5. 2 maja na domach mieszkalnych, w oknach, na balkonach, na drążkach odchylanych domowej produkcji i na profesjonalnych masztach w przydomowych ogrodach widać było biało czerwone barwy. Powiewały flagi Polski, flagi państwowe i flagi państwowe z godłem a niekiedy z herbem.
6. W miejscach powiewania biało czerwonych barw zaobserwowano wyraźne złagodzenie obyczajów u przygodnych przechodniów i niemal zupełne wygaśnięcia ordynarnego zachowania tzw. kibiców zdarzeń ulicznych.
7. Język potoczny słyszany na ulicach z flagami cywilizował się, potoczne, ordynarne określenia zastępował uśmiech na twarzy i refleksje patriotyczną, która trwała może kilkanaście sekund. Biało czerwona flaga powodowała sekundowe katharsis i złagodzenie obyczajów.
8. Polacy krytycznie i ironicznie oceniają Ustawodawcę, który między dniami świątecznymi 1 i 3 maja ustanowił Dzień Flagi w intencji budowania tożsamości narodowej, ale nie uczynił Dnia Flagi – dniem wolnym od pracy.
9. Dzień Flagi RP nie jest przez Ustawodawcę określony ze względu na charakter i rodzaj. Dzień Flagi wyklucza – jak na razie - świąteczność. W Polsce określenie Święto państwowe odnosi się tylko do Święta Pracy 1 maja, natomiast 3 maja i 11 listopada to (Święto Narodowe Trzeciego Maja i Narodowe Święto Niepodległości [9].

Badania prowadzone dla Sejmu wykazały, że wiedza Polaków o historii polskich symboli narodowych: flagi, godła i hymnu jest znikoma. Można przyjąć, że aktywność Polski w Unii Europejskiej będzie bardziej wyraźna i lepiej postrzegana, gdy zachowamy w polskiej świadomości narodowe odrębności i ukażemy silną tożsamość narodową. Miał rację Witold Gombrowicz, gdy w „Dziennikach” i „Transatlantyku” powtarzał, że aby być kimś trzeba być skądś. Narodowi sojusznicy Polski odczytali wcześniej to przesłanie i uznali konieczność działania. Dzień Flagi obchodzony w wielu krajach bardzo zróżnicowanymi środkami ekspresji ma znacznie dłuższą tradycję.

Dzień Flagi RP jest w kalendarzu doskonale sytuowany. Polacy są przywiązani do święta 3 Maja, upamiętniającego przyjęcie Konstytucji 3 Maja z 1791 roku. Towarzyszą Polakom refleksje o szczytnych kartach historii Polski. 2 Maja był wiele lat Światowym Dniem Polonii. Ustawa z 7 lutego 1831 normującej polskie barwy narodowe głosiła, że pod tym znakiem „winni łączyć się Polacy”. Po 173 latach biało-czerwona flaga stała się symbolem jednoczącym Polaków na wszystkich kontynentach. Dzień Flagi RP to wizualny symbol przynależności narodowej.

Polska należy ósmy rok do rodziny państw, w których obchodzi się Dzień Flagi. Każde z państw obchodzi swój Dzień Flagi w sposób dla siebie charakterystyczny. Dominują formuły festynów, parad, pikników, akademii, seminariów, wprowadzenia do obiegu okolicznościowych publikacji. Rzadziej odnotowano spotkania z wyraźnym motywem patriotycznym. O Dniu Flagi mówił w Polskim Radio Władysław Stasiak - szef Biura Bezpieczeństwa Narodowego [10].

To święto wypada akurat w wigilię święta Konstytucji, jednego z najważniejszych świąt w Polsce, co mogło odegrać jakąś rolę. Sejmowi Rzeczpospolitej Polskiej w 2004 roku przyświecała myśl o potrzebie uświadomienia wszystkim, zastanowienia się chwilę nad wagą polskich symboli narodowych, symboli Rzeczypospolitej Polskiej. Najpierw Senat podjął uchwałę w sprawie święta Orła Białego, później Sejm zmienił je i ustanowił Dniem Flagi. To jest dzień – i tak go rozumiem - który jest przeznaczony na zastanowienie się, na głębsze zrozumienie symboli narodowych RP, w szczególności flagi, ale też symbolu orła białego i hymnu narodowego, bo to są te ustawowo określone symbole Rzeczypospolitej Polskiej. Dobrze, że to jest właśnie dzień powszedni, dlatego, że refleksja nad symbolami narodowymi odnosi się zarówno do świąt, właśnie 3 Maja, 15 sierpnia, 11 listopada, ale też do każdego codziennego dnia. Symbole to są takie znaki, które wyrażają wspólnotę, łączność i wiarę to, że coś wspólnie się dokonuje, coś wspólnie można zrobić. Wydaje mi się, że 2 maja powinniśmy pomyśleć o tym, żeby częściej, ale rozsądniej posługiwać się tymi symbolami narodowymi, nie jak pustymi znakami, ale tymi, które wyrażają nasz wspólny dorobek, tradycję, ale też wspólną nadzieję na przyszłość.

Dni Flagi celebrowane osiem razy w Polsce były impulsem dla niewielkiej ilości zdarzeń okolicznościowych. Aktywne były mniejsze ośrodki, miasta i gminy, które razem z flagą Polski eksponowały własne flagi. Korzystano z efektu znanego w marketingu, określanego powinowactwem przez sąsiedztwo. W 2011 roku portal www.dzienflagi.pl nie omawia żadnego zdarzenia. Pominięto ważne defilady i pokazy musztry paradnej w wykonaniu Kompanii i Orkiestry Reprezentacyjnej Wojska Polskiego na Placu Zamkowym w Warszawie. Obserwowano akt podniesienia flagi RP na wieży zegarowej Zamku Królewskiego.

Flaga narodowa to wielka, poważna i święta rzecz podkreślał w 2008 marszałek Sejmu Bronisław Komorowski. Tak powinno być, by flagę narodową, czcić, wielbić, szanować, myśleć o niej w kategoriach wielkiego doświadczenia narodowego i państwowego, ale jednocześnie ważne jest, aby robić to w taki sposób, żeby było w tym jak najwięcej miejsca na radość. Podczas uroczystości w Warszawie osiem jednostek Wojska Polskiego otrzymało nadane przez Prezydenta RP flagi narodowe i certyfikaty.

Socjografowie i socjologowie europejscy diagnozują, że kategoria patriotyzmu staje się na kontynencie kategorią przeszłości, elitarną, niekiedy zastępowaną w Europie solidaryzmem - bardziej słowa niż czynu, oraz często odradzającym się indywidualizmem. Polacy mając Dzień Flagi mogą formować własny sposób jego celebrowania, pamiętając o szacunku dla symboli narodowych.

Ustawa z 20 lutego 2004 „O zmianie ustawy o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej” ma zapis: ...każdy ma prawo używać barw Rzeczypospolitej Polskiej, w szczególności w celu podkreślenia znaczenia uroczystości, świąt i innych wydarzeń z uwzględnieniem art. 1 ust. 2., który głosi: Otaczanie tych symboli czcią i szacunkiem jest prawem i obowiązkiem obywatela Rzeczypospolitej oraz wszystkich organów państwowych, instytucji i organizacji.

Dzień Flagi jest ponadpartyjny i apolityczny. W państwach mniej demokratycznych może być pożywka dla postaw nacjonalistycznych. Polsce to pewnie nie grozi, ale działania promocyjne wobec flagi są ograniczone. Flaga narodowa reklamy nie potrzebuje. Potrzebuje jej natomiast Dzień Flagi w Polsce.

Flaga dzięki szanowanej neutralności i swej historii jest naczelnym symbolem państwowym i narodowym kraju na płaszczyźnie międzynarodowej. Wszystkie flagi państwowe są równe wobec siebie a ich precedencja międzynarodowa zależy tylko od położenia pierwszej litery alfabetu, wybranej z nazwy państwa na obszarze obowiązywania danego języka.

Obchody Dnia Flagi narodowej mają w kilkudziesięciu krajach sekwencje podobne. W Polsce obywatele sami eksponują 2. Maja flagi na budynkach i wolnostojących masztach. Nasycenie terenów zurbanizowanych barwami biało-czerwonymi jest miarą aktywnej aprobaty dla Dnia Flagi RP.

Prognozy dla nowych form upowszechnienia Dnia Flagi w Polsce są ograniczone. Zwyczajowe, historyczne i prawne regulacje nie ułatwiają traktowania polskiej flagi jako symbolu, który będzie poszerzał zasięg oddziaływania. Flaga z barwami właściwymi Polsce mają nasi bliscy sąsiedzi. Region Górnej Austrii i Turyngia. Polskie barwy, ale przemiennie ułożone są symbolami Wiednia, Salzburga, Vorarlbergu w Austrii, Tyrolu, Solothurn w Niemczech, Utrechtu. Gdy flagi powiewają mają być znakiem honorowymi rozpoznawczym. Z pasową flagą bieli i czerwieni trudno jest jednoznacznie zwracać na siebie uwagę w Europie. Podobnie myślą pewnie w Singapurze, Indonezji i Monaco. Barwy narodowe należy jednak kultywować i odnajdywać w nich własną historyczną i funkcjonalną tożsamość.

Z flagami może być niemal jak z pacierzem. Używamy tych samych form, zwrotów, gestów. One są nasze. Każdego indywidualne. Musimy znajdować w polskiej fladze nasz kod, ikonę każdego i wszystkich. To flaga narodowa może być doskonałym symbolem dla solidarności patriotycznej. Dzień Flagi powinien to rozwijać i pogłębiać.

Z barwami flagi RP pojawiają się błędy.

...Prezydent RP, przeoczył błąd doradców, którzy przemienili barwy narodowe. Polska ujrzała kokardy (rozety, różyczki) czerwono-białe, zamiast biało-czerwone.
„Kokarda narodowa polska może mieć tylko środek (serce) białe otoczone drugą dolną tynkturą tj. kolorem czerwonym. Nie może być jednak ta kokarda utworzona w ten sposób, ażeby środek zajmował kolor czerwony a otok biały” pisał Adam Chmiel ilustrując zalecenie barwnym rysunkiem kokardy w swej książce „Barwa i chorągiew polska”.
Podobnie uważał Franciszek Kamocki akcentując znaczenie właściwej kolejności barw. Autor uważał, że w tradycji polskiej główna barwa dwubarwnego znaku powinna w kokardzie wystąpić dwa razy, a druga barwa raz. Na rysunkach pokazał kokardę z białym sercem i dwoma koncentrycznymi kręgami wokół niego – czerwonym i białym.

Geneza i charakterystyka Dni Flagi w wybranych państwach

Są dwa powody najczęściej uzasadniające wybór daty na Dzień Flagi państwowej, narodowej lub cywilnej. Dzień zapisany w kalendarzach narodowych kilkudziesięciu państw najczęściej nawiązuje do:

1. Daty legalizacji wzoru flagi państwowej przyjętej za naczelny i obowiązujący symboliczny znak państwa i znak obywateli.
2. Ważnego wydarzenie w historii państwa, którego data została dodatkowo upamiętniona i uhonorowana przez ogłoszeniem dla tego dnia - Dnia Flagi.
3. Daty być może ważnej, a być może przypadkowej, której znaczenia w historii państwa nie ogłoszono i w trakcie tego badania jednoznacznie nie rozpoznano.

Geneza ustanowienia Dnia Flagi określa w poszczególnych państwach formy jego popularyzacji. W państwach, w których Dzień Flagi łączy się z ważną rocznicą historyczną obserwowane są uroczystości przygotowywane najczęściej przez państwo. Obserwuje się efekt synergii. Flaga jest dobrze widocznym znakiem dla takiego zdarzenia, które czerpie energię i wzbudza zainteresowanie zdarzeniami historycznymi. Organizatorzy państwowi i publiczni realizowanych uroczystości korzystają z flag narodowych i barw państw dla nadania wyrazistej wymowy wizualnej przygotowanym w tym dniu defiladom, manifestacjom, paradom, pochodom, spotkaniom w parkach publicznych i zamieszczaniu okolicznościowych artykułów w prasie codziennej i tygodniowej. Wydarzenia te są zapowiadane intensywną, wielodniową informacją w najważniejszych środkach społecznego komunikowania. Atmosferę przygotowań i uroczystości współtworzy sektor turystyczny, gastronomiczny i drobnego handlu, który w czasie Dni Flagi staje się biznesem wiodącym. Tak jest w Stanach Zjednoczonych Ameryki i w krajach skandynawskich [11]. Obserwatorzy często informują o Dniu Flagi w Szwajcarii obchodzonym 1 sierpnia. Szwajcarzy Dnia Flagi nie odnotowują, natomiast ze swojej flagi narodowej są dumni i eksponują ją często i masowo, np. w dniu piwa czy dniu wina. Wówczas obserwator może uznać, że uczestniczy w Dniu Flagi, co jest jedynie wrażeniem wynikającym z intensywności występowania flag Konfederacji.

Światowym liderem uroczystości flagowych są Amerykanie. 4 lipca jest Świętem Państwowym USA ale Dzień Flagi, zapoczątkowany 14 czerwca 1885 przez B. J. Cigrand’a w szkole publicznej we Fredonia w stanie Wisconsin rozrósł się do najważniejszego Dnia dla Amerykanów. Jest to Dzień Obywateli dla manifestowania amerykańskiej tożsamości. 14 Czerwca to Dzień Flagi, ale częściej określany jako Urodziny Flagi. Obchodzony z uczniami szkół Nowego Jorku Dzień Flagi 14.6.1889 zainspirował władze Filadelfii do wsparcia inicjatywy tak, że już w 1892 Nowojorskie Towarzystwo Synów Rewolucji obchodziło masowo Dzień Flagi.

W 1914 Sekretarz Stanu Obrony Franklin K. Lane wystosował do Amerykanów wizjonerskie przesłanie dotyczące flagi. Rozmawiałem rano z moją flagą, która wyznała mi, jestem niczym innym niż tym, czym mnie zrobiłeś. Powiewam przed twoimi oczami tak jasna jak moje barwy, które symbolizują ciebie.

Odezwa Franklina Lane przeszła do historii. Ugruntowała ona przywiązanie Amerykanów do swojej flagi i doprowadziła w konsekwencji do podpisania przez Prezydenta Trumana 3 sierpnia 1949 Decyzji Kongresu przyjmującego Dzień Flagi Narodowej.

Wkład Amerykanów w popularyzację Dnia Flagi na świecie jest znaczący. Amerykanie publikują najwięcej o swojej fladze. Mają aż 10 organizacji naukowych i popularyzatorskich Flagę USA i jej dzień – 14.6. Zasługą Amerykanów dla cywilizacji flagowej jest to, że sformułowali szczegółową etykietę flagową przyjętą i stosowaną w wielu krajach. Amerykanie ustalili, a społeczność międzynarodowa zaakceptowała, że najbardziej godnym unicestwieniem flagi narodowej, gdy jest uszkodzona lub zniszczona, jest jej honorowe spalenie. Ceremonia spalenia flagi dokonuje się w Ameryce właśnie w Dzień Flagi, 14 czerwca o zmierzchu. Amerykanie wprowadzili żelazne zasady honorowania flagi narodowej, które są przyjmowane w wielu państwach niezależnie od systemu politycznego i wyznawanych wartości.

Flaga podniesiona nie może dotykać gruntu ani osób stojących pod flagą.

Flaga nie może pełnić funkcji dekoracyjnych ani użytkowych (przykrycie mównicy).

Flaga nie może być częścią ubioru z wyjątkiem jej pozycji we wzorach mundurów.

Flaga opuszczana ma być przyjmowana na dłonie i ceremonialnie złożona.

Flaga narodowa na obszarze kraju ma pierwszeństwo przed innymi i nie może być mniejsza od innych flag podnoszonych razem ani powiewać niżej.

W towarzystwie innych flag narodowych to flaga narodowa kraju eksponowania narzuca identyczne wielkości innym flagom. Jest pierwsza podnoszona i ostatnia opuszczana. Jej miejsce winno centralne wśród innych flag.

Flaga narodowa może być podnoszona w ciągu dnia. W czasie nocy winna być podświetlona.

Flaga narodowa podnoszona razem z hymnem narodowym musi mieć pełna harmonię czasu. Nie może być na maszcie przed ukończeniem hymnu ani opuszczona przed odegraniem hymnu.

Flagi narodowej nie wolno składać w grobowcach w czasie uroczystości państwowych.

Wkład innych państw jest znacznie mniejszy. Francja i Hiszpania nie mają Dnia swoich Flag Narodowych. Hiszpanie mówią, że święto ich flagi jest, gdy odnoszą sportowe sukcesy. Wówczas całe miasta wyglądają niezwykle paradnie. Austria w Dniu Flagi wygląda uroczyście, ale efekt ten ma bardziej cieszyć turystów a gospodarzom przynosić zwiększone obroty handlowe.

Przypisy