Artykuł

Otaczanie flagi czcią i szacunkiem jest prawem i obowiązkiem każdego obywatela

Pytania zadał: Mateusz Sawczuk

Odpowiadał: Ppłk Marek Kwiecień

Mateusz Sawczuk - Dzień Flagi skłania do refleksji nad naszymi symbolami... Jakie funkcje pełnią polskie symbole państwowe?

Ppłk Marek Kwiecień - Symbolami państwa oznaczającymi jego suwerenność są: godło, flaga, hymn narodowy. Oczywistą jest funkcja identyfikacyjna symboli, jednak można mówić także o funkcji związanej z tożsamością państwa. Podkreśleniu jego ciągłości (co przejawia się w używaniu tradycyjnych, historycznych symboli) lub odwrotnie, podkreśleniu, że państwo zrywa ze swoją przeszłością. Polskie symbole narodowe podkreślają ciągłość narodu, wyraźnie odwołują się do najwcześniejszych symboli państwowości Polski.

Ppłk Marek Kwiecień znawca weksylologii i ceremoniału dyplomatycznego, śpołecznik, działacz organizacji pozarządowych, pomyśłodawca i realizator zamojśkich obchodo w Dnia Flagi Rzeczypośpolitej Polśkiej

- Jaka data jest szczególnie ważna w historii polskich barw narodowych?

- Bez wątpienia 7 lutego 1831r. Wtedy właśnie Sejm po burzliwej dyskusji uchwalił, że Kokardę narodową stanowić będą kolory herbowe Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego, to jest kolor biały z czerwonym. Ustawa mówi o dwóch herbach, a nie o jednym. Te herby symbolizowały Rzeczpospolitą przez ponad 500 lat. Biel pochodzi od bieli Orła, będącego godłem Polski, i bieli Pogoni, rycerza galopującego na koniu, będącego godłem Litwy. Oba te godła znajdują się na czerwonych tłach tarcz herbowych. Na fladze biel jest u góry, ponieważ w naszej heraldyce ważniejszy jest kolor godła niż tła. Nasze barwy narodowe mają pochodzenie heraldyczne jako jedne z nielicznych w świecie. Pochodzą jednak nie od jednego herbu, a od dwóch, Polski i Litwy, umieszczonych na jednej tarczy.

- Flaga państwowa Rzeczypospolitej Polskiej to...

- Flaga Rzeczypospolitej Polskiej to prostokątny płat tkaniny o barwach Rzeczypospolitej Polskiej i złotej proporcji 5:8. Ustawa stanowi, że barwami Rzeczypospolitej Polskiej są kolory biały i czerwony, ułożone w dwóch poziomych, równoległych pasach tej samej szerokości, z których górny jest koloru białego, a dolny koloru czerwonego. Barwy flagi są odwzorowaniem kolorystyki herbu państwowego, jak wcześnie wspomniałem, który stanowi orzeł biały na czerwonym polu. Zgodnie z zasadami heraldyki pas górny reprezentuje białego orła, a dolny czerwone pole tarczy herbowej. Zachęcam do wczytywania się w załączniki do ustaw.

- Jakie są dopuszczalne proporcje flagi Polski?

- Każda flaga ma swoje proporcje, inaczej wymiary. Flaga Polski ma określone proporcje – 5:8. Jeżeli kupujemy biało - czerwoną o wymiarach 50 cm na 80 cm, to jest to polska flaga. Ale jeśli jej wymiary są np. 100 cm na 140 cm, to nie mamy flagi, tylko produkt flago- podobny. Zgodnie z Ustawą to barwy Rzeczypospolitej Polskiej, które nie mają wymagalności proporcji. Powinniśmy dostrzegać te ważne szczegóły. Proporcje flag podobnych do polskiej flagi, tylko kolory są odwrócone: flaga Indonezji 2:3 i 4:5 flaga Monako.

- W ilu państwach na świecie obchodzony jest Dzień Flagi?

- W ponad 60, ale światowym liderem uroczystości flagowych są Amerykanie i ich wkład w popularyzację Dnia Flagi na świecie jest znaczący. Amerykanie publikują najwięcej o swojej fladze. Mają 10 organizacji naukowo - badawczych i popularyzatorskich dla flagi USA i jej dnia – 14 czerwca. Rzeczpospolita, w tym i Zamość, równie zacnie obchodzą polski Dzień Flagi 2 maja.

- Od jak dawna obchodzimy w naszym kraju Dzień Flagi Rzeczypospolitej Polskiej?

- Święto to ustanowione zostało przez Sejm na mocy ustawy z dnia 20 lutego 2004 r. o zmianie ustawy o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej...To druga nowelizacja Ustawy o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych z dnia 31 stycznia 1980 r. Poza wprowadzeniem Dnia Flagi RP nowelizacja wprowadziła istotne zmiany w zakresie używania symboli państwowych, przede wszystkim „zwróciła” symbole narodowe obywatelom. Na mocy tej nowelizacji każdy może od tego dnia eksponować flagę w celu uczczenia ważnych uroczystości, rocznic i świąt państwowych. Flaga może towarzyszyć również naszemu życiu prywatnemu, kiedy np. chcemy uczcić ważne wydarzenie rodzinne. Należy jednak pamiętać, że otaczanie flagi i innych symboli państwowych czcią i szacunkiem jest prawem i obowiązkiem każdego obywatela Rzeczypospolitej Polskiej oraz wszystkich organów państwowych, instytucji i organizacji. Żenujące jest dla mnie, gdy słyszę, że ktoś oskarżony za znieważenie flagi jest uniewinniany ze względu „na małą szkodliwość społeczną czynu”. Wielu młodych ludzi pamięta sprawę, kiedy umieszczono miniaturę polskiej flagi w psiej kupie. Kolejne instancje sądowe nie dopatrywały się w tym czynu karalnego, a wielu celebrytów nie widziało w tym nic zdrożnego. Masakra! Ale z całej tej sytuacji płynie też całkiem poważny wniosek – doceniajmy to, co już mamy. Kiedyś niegodny czyn był powszechnie oceniany powiedzeniem: wstydu nie masz. Ale to powiedzenie odeszło do lamusa, wstyd wydaje się obcym odczuciem...

- W jaki sposób zaznaczamy pierwszeństwo flagi państwowej?

- Jeśli wywiesza się dwie flagi, to polską umieszczamy po prawej stronie, patrząc od strony budynku. Trzeba też pamiętać, że maszty muszą mieć taką samą wysokość. Jeśli chodzi o barwy, w pionowym układzie flagi kolor biały jest zawsze przy maszcie. Generalnie flagę czyta się tak jak pismo: z góry na dół i od lewej do prawej, czyli biały kolor powinien być po lewej stronie dla patrzącego, a kiedy prostopadły do masztu drążek jest ruchomy i obraca się wokół niego, wtedy zasada brzmi: białym do masztu. Jest tylko jeden wyjątek: gdy flaga kładziona jest na trumnie. Biały kolor ma się znajdować nad sercem zmarłego.

- Co zrobić, jeśli masztów flagowych jest więcej?

- Przy trzech masztach najważniejszy jest maszt środkowy. Drugi jest po jego prawej stronie, a trzeci po lewej. Dlatego na maszcie środkowym wieszamy flagę polską, na prawym flagę innego państwa, miejską (gminną, wojewódzką czy powiatową), a na lewym flagę Unii Europejskiej. Przy czterech flagach najważniejszy jest maszt skrajny prawy, potem kolejne. Przy pięciu znowu centralny jest maszt środkowy, potem sąsiednie prawy i lewy, a na końcu skrajny prawy i lewy. Przypominam, że strony są określone przez patrzącego od strony budynku.

- Proszę o wskazówki dotyczące reguł postępowania z flagą państwową Rzeczypospolitej...

- Po raz pierwszy rozmawiamy w „Skafandrze”, to może szerzej ten problem rozwinę. Podnosząc lub eksponując flagę Rzeczypospolitej Polskiej powinniśmy pamiętać o kilku rzeczach.
- Na fladze nie wolno umieszczać ani przyczepiać do niej żadnego znaku, litery, słowa, liczby czy jakiegokolwiek rysunku.
- Flaga powinna być tak umieszczona, aby nie dotykała podłoża, podłogi lub nie była zamoczona w wodzie.
- Jeżeli flaga RP jest eksponowana na pojeździe, powinna być umieszczona po jego prawej stronie.
- Jeżeli flaga jest eksponowana na podium mówcy, powinna znajdować się na prawo od mówcy zwróconego twarzą do słuchaczy lub płasko na ścianie, nad mówcą lub za nim.
- Po przecięciu wstęgi w barwach państwowych z okazji uroczystości otwarcia jakiegoś obiektu lub odsłonięcia pomnika, wstęgę należy zabezpieczyć, aby nie upadła na ziemię, nie leżała na ziemi, ani nie była deptana.
- Flagi nie powinny być wyrzucane do śmietnika ani rzucane na ziemię.
- Najgodniejszym sposobem ekspozycji jest maszt. Mając maszt flaga państwowa może być wyeksponowana na stałe przed urzędem, np. przy wejściu w celu podkreślenia, że jest to urząd państwowy. Zgodnie z ogólnie przyjętym zwyczajem flagę podnosi się od godziny 8.00 rano, a opuszcza się ją o zachodzie słońca. Jeśli jednak flaga pozostaje na maszcie na noc, po zmierzchu powinna być oświetlona.

- W serwisie YouTube został umieszczony filmik pt. „Szacun dla flagi – RESPECT FOR FLAG”, który pokazuje, w jaki sposób pewien człowiek podczas oficjalnych uroczystości odsłonięcia pomnika potraktował flagę Rzeczypospolitej po zdjęciu z odsłanianego pomnika. Zmiął ją w rękach i rzucił na ziemię. Dla przeciwwagi można obejrzeć ceremoniał składania flagi przez żołnierzy US Army...

- Zakłopotanie i konsternacja... prawda! Krótki, kilkunastosekundowy przykład pokazuje, ile pracy edukacyjnej i legislacyjnej przed nami. Niestety w praktyce naszych urzędów cywilnych taki ceremoniał nie istnieje. W związku z tym nawet podczas uroczystości samorządowych, ale i państwowych może dojść do takiej sytuacji. Powiem więcej, dochodzi i będzie dochodzić, bo nie posiadamy przepisów regulujących te kwestie... Niestety, nie ma w Polsce czegoś takiego jak polski protokół flagowy. Mamy ustalenia zwyczajowe spisane na zasadzie prawa powielanego. Chyba czas stworzyć nowoczesne, zwarte przepisy protokolarne i ceremonialne Rzeczypospolitej Polskiej, a protokół flagowy powinien być ich częścią. Jeśli przed wojną stać nas było na takie regulacje, to dlaczego teraz nie?

- Mówimy cały czas o fladze Biało - czerwonej. W sklepach sprzedawane są też flagi z herbem Polski. Taka flaga jest ładniejsza, bardziej odświętna. Nadaje się do uczczenia 2 czy 3 Maja?

- Nie... Polska jest jedynym państwem na świecie, w którym są dwie flagi państwowe, a nie ma flagi narodowej. Podnoszenie i eksponowanie flagi państwowej z godłem Rzeczypospolitej Polskiej zastrzeżono dla:
- przedstawicielstw dyplomatycznych, urzędów konsularnych oraz innych oficjalnych przedstawicielstw i misji za granicą, na budynkach lub przed budynkami ich siedzib urzędowych, a także kierowników tych przedstawicielstw, urzędów i misji na swych rezydencjach i środkach komunikacji,
- cywilnych lotnisk i lądowisk,
- cywilnych samolotów komunikacyjnych podczas lotów za granicą,
- kapitanatów (bosmanatów) portów,
- na budynkach lub przed budynkami stanowiącymi ich siedziby urzędowe.

- Do niedawna był to znak zastrzeżony dla tych podmiotów, ale wyraźnie do użytku na zewnątrz. Przyjęło się też, że jest to flaga Polonii, szczególnie amerykańskiej. Nowelizując ustawę i wpisując używanie tejże flagi także przez jednostki i oddziały Sił Zbrojnych podczas oficjalnych uroczystości poza granicami państwa, dopisano zgodę, by wojsko używało jej także w kontaktach międzynarodowych na terytorium Rzeczypospolitej. Zarządzeniem wykonawczym MON z 2007 r. do tej noweli, wprowadzono występowanie „pocztu flagowego z flagą państwową z godłem Rzeczypospolitej Polskiej na drzewcu”. Odtąd kompania honorowa Wojska Polskiego, czyli wojskowa asysta honorowa, i taki poczet z flagą z „godłem”, wita przedstawicieli państw obcych w naszym kraju. Używanie za granicami kraju flagi biało:
- czerwonej z herbem budzi też wątpliwości, zwłaszcza wśród cudzoziemców, co do faktycznego wyglądu flagi Rzeczypospolitej. W polskim ustawodawstwie flagą państwową nazwano bowiem zarówno flagę biało
- czerwoną, jak i biało
- czerwoną z godłem Rzeczypospolitej Polskiej. Weksylolog Alfred Znamierowski jest zdania, że flagę biało-czerwoną winno się oficjalnie nazwać flagą narodową, gdyż od wielu lat jest symbolem narodowym i mają prawo używać jej wszyscy Polacy. Flaga biało-czerwona z herbem winna stać się flagą państwową w pełnym tego słowa znaczeniu, czyli powinna być flagą urzędów i instytucji państwowych w kraju i symbolem państwa polskiego na arenie międzynarodowej.

- Kontynuując tą myśl... Godło Polski heraldycznie patrząc jest podobno niepełną formą identyfikacji?

- Godło w heraldyce jest zasadniczym elementem graficznym obecnym na tarczy herbu. Zgodnie z heraldyką godło jest tylko elementem herbu, np. godłem Polski jest Orzeł Biały, natomiast ten Orzeł Biały umieszczony na tarczy herbowej w czerwonym polu jest już herbem Polski, a więc pełniejszą i dostojniejszą formą identyfikacji. Zastąpienie słowa Herb słowem godło jest prawdopodobnie pozostałością po pracach nad Konstytucją z 22 lipca 1952 r., gdzie heraldyka i herby traktowane były przez władze niechętnie. Niestety stosowanie słowa godło zamiast herb weszło tak powszechnie do języka potocznego, że występuje nawet w oficjalnych dokumentach, czego „najlepszym”przykładem jest fakt, iż heraldyczny herb państwa określany jest mianem „godła” także w głównym akcie prawnym – Konstytucji RP. Aktualnie obowiązująca Konstytucja z 1997r. stanowi, iż godłem Rzeczypospolitej Polskiej jest wizerunek orła białego w koronie w czerwonym polu (art. 28, pkt. 1).

- Sympatycznym pomysłem jest przygotowywanie i przypinanie do ubrań biało-czerwonych rozetek, kokard, kotylionów. Zwyczaj ten spopularyzował prezydent Lech Kaczyński i jest kontynuowany przez jego następcę, Bronisława Komorowskiego...

- Poprawnie mówimy o polskiej kokardzie narodowej lub rozetce zapomnijmy o kotylionie, kotyliony zostawmy sobie na bale! Tutaj też obowiązują pewne zasady. Barwa biała stanowi środek kokardy, a czerwona jej otok. Średnica kokardy powinna wynosić od 4 do 6 cm i noszona na piersi nad sercem!

- Jest jeszcze jeden problem, który może spotkać każdego z nas: flaga, którą z okazji świąt wywieszamy na domu, spłowiała, podarła się... Jak się jej pozbyć?

Rzeczywiście, z kwestią poszanowania flagi państwowej wiąże się też problem, jak godnie pozbyć się zniszczonej flagi. Na to jest tylko jeden sposób – tkaninę flagową należy spalić (przed spaleniem flaga powinna być rozcięta, aby rozdzielić barwy), ale... nie publicznie. Nie wyrzucać do śmietnika. Dotyczy to również flagi z papieru, używanej podczas różnego rodzaju uroczystości np. na Rynku Wielkim w Zamościu. W Zamościu jest na to sposób, jedyny taki w Rzeczypospolitej... Aby zamościanom umożliwić w godny sposób pozbycie się zniszczonej flagi od 2 maja 2012r. można ją wrzucić do pojemnika z napisem „USUWANIE FLAGI” –„FLAG DISPOSAL”. Takie pojemniki znajdują się w Zamojskim Centrum Informacji Turystycznej i Historycznej, Ratusz – Rynek Wielki 13 i Muzeum Zamojskim ul. Ormiańska 30. Jest to pierwsza i jedyna w Rzeczypospolitej praktyczna realizacja Ustawy o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej... w tym zakresie.

- Skąd można czerpać rzetelną wiedzę z zakresu posługiwania się i postępowania z flagą Polski?

By poszerzyć wiedzę w zakresie postępowania z flagą Rzeczypospolitej i innymi symbolami państwowymi polecam nietypowy druk... dokument pokontrolny NIK z 15 kwietnia 2005 r. – Najwyższa Izba Kontroli „Używanie symboli państwowych przez organy administracji publicznej”. Najpełniej wiedzę w zakresie symboli państwowych i ceremoniału znajdzie pan i studenci w publikacjach znamienitych weksylologów i heraldyków Krzysztofa J. Guzka, Tomasza Orłowskiego, Janusz Sidora, Alfreda Znamierowskiego, Andrzeja Ludwika Włoszczyńskiego... Może jeszcze na koniec jedno spostrzeżenie z naszej rozmowy dla studentów, dziennikarzy, organizatorów publicznych przedsięwzięć samorządowych czy państwowych... flagi się podnosi i opuszcza, natomiast na budynkach flag się nie wywiesza, lecz eksponuje.