Artykuł
Uwagi na temat godeł i flag oraz znaków Sił Zbrojnych Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej
Krzysztof J. Guzek
Uwagi na temat godeł i flag oraz znaków Sił Zbrojnych Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej *)
(Stan na dzień 31 marca 1989 r.)Z uwagi na szeroką społeczną dyskusję dotycząca zmian w ustawie zasadniczej, a także w związku z ukonstytuowaniem się w dn. 23 marca 1999 r. Komisji Nadzwyczajnej Sejmu PRL do rozpatrzenia projektu ustawy o zmianie Konstytucji PRL – wydaje się właściwe przekazanie do Biura Prawnego Kancelarii Rady Państwa poniższych uwag dotyczących godeł i flag państwowych oraz znaków Sił Zbrojnych Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.
I. Kwestia godeł Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.
Na podstawie publikacji prasowych i wypowiedzi w innych środkach masowego przekazu, a także materiałów opracowanych przez Stronnictwo Demokratyczne odnosi się wrażenie, że przedmiotem dyskusji na forum Komisji Nadzwyczajnej do rozpatrzenia projektu ustawy o zmianie konstytucji PRL będzie – między innymi – także sprawa ustalenia nowego wzoru godła państwowego.
W związku z powyższym oraz z uwagi na fakt, iż godło państwowe jest określone w odnośnej części ustawy zasadniczej – wydaje się, że w dyskusji nad tą problematyką mogły by być uwzględnione niżej przedstawione zagadnienia:
1. Sprawa precyzyjnego określenia wzoru godła PRL i rozróżnienia między Godłem PRL a Herbem PRL.
Kwestia ta ma fundamentalne znaczenie dla sprawy znaków państwowych Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.
Już konstytucja PRL, uchwalona przez Sejm w dniu 22 lipca 1952 r., ustaliła w Art.89. $.1, że godłem państwowym jest wizerunek orła białego w czerwonym polu (bez określenia jego szczegółowego rysunku), natomiast dekret z dnia 7 grudnia 1955 r. wprowadził dokładny wzór godła państwowego, którego prawie identyczny rysunek (są pewne różnice w szczegółach [1]) przyjęła ustawa o godle, barwach i hymnie z dnia 31 stycznia 1980 r.
We wszystkich trzech wyżej wymienionych aktach prawnych za godło państwowe PRL uznany został jego wzór, przedstawiający de facto h e r b P R L - nie nazwany jednakże po imieniu. Zwraca przy tym uwagę fakt, iż ani odnośny fragment Konstytucji PRL, ani tekst wspomnianego dekretu z dn. 7 grudnia 1955 r., ani też tekst ustawy z dnia 31 stycznia 1980 r. nawet n i e w s p o m i n a j ą o samodzielnym wizerunku orła białego (tj. bez czerwonego tła, który tworzy tarcza) jako godle państwowym [2].
Problem rozróżnienia między pojęciami g o d ł a i h e r b u państwowego ma nie tylko znaczenie p r e s t i ż o w e (z punktu widzenia godła jako zewnętrznego atrybutu państwa), lecz ma także niebagatelne znaczenie p r a k t y c z n e . Wynika on zarówno z uwarunkowań historycznych, jak też i z obserwacji codziennej praktyki.
Orzeł Biały (to nazwa własna historycznego herbu Państwa Polskiego !) – nie tylko jako godło państwowe, lec także jako znak królewski i książęcy a zarazem także i godło niektórych historycznych ziem polskich – występował z a w s z e n a c z e r w o n y m p o l u: w herbie – na tarczy, na bławatach chorągwi – bez tarczy (całe pole płata pełniło rolę tarczy). N i e r o z ł ą c z n o ś ć wizerunku orła białego z czerwonym tłem jest jedną z jego charakterystycznych cech, a także – źródłem obecnie obowiązującej narodowej flagi b i a ł o – c z e r w o n e j.
Przedstawianie zatem s a m e g o wizerunku orła Białego, tj. bez przynależnej herbowi Orzeł Biały tarczy – jak to ma miejsce na banknotach i monetach PRL, czy też na oficjalnych drukach (biały orzeł bez tarczy widnieje m.in. w nadrukach pism wychodzących z Kancelarii Rady Państwa PRL) jest błędne zarówno ze względu na wspomniane wyżej historyczne tradycje, jak i ze względu na kanony heraldyki.
Taki, aktualnie panujący stan faktyczny jest ponadto – co jest niezwykle istotne – niezgodny z obowiązującym porządkiem prawnym, bowiem ani Konstytucja PRL, ani ustawa o godle, barwach i hymnie PRL z 11980 r. n i e p r z e w i d u j ą używania wizerunku orła białego jako s a m o d z i e l n e g o godła państwowego, tj. w oderwaniu od jego czerwonego tła (czyli w postaci tarczy herbowej o czerwonym polu).
W obecnie istniejącej sytuacji pozostają do wyboru d w a wyjścia:
a/ albo r y g o r y s t y c z n e przestrzeganie zgodności używanego wizerunku godła państwowego z jego oficjalnym wzorem, przedstawiającym de facto herb zwany Orłem Białym – czyli wizerunek orla białego umieszczony w c z e r w o n y m polu t a r c z y (przy czym barwę czerwoną w druku czarno-białym można zaznaczyć pionowym kreskowaniem, tzw. szrafurą heraldyczną),
b/ albo z a l e g a l i z o w a n i e istniejącego stanu rzeczy poprzez wprowadzenie odpowiednim aktem prawnym – obok herbu Orzeł Biały – pojęcia g o d ł a h e r b u Orzeł Biały w postaci samodzielnie funkcjonującego wizerunku herbowego orła białego, tj. bez tarczy.
Wymaga w tym miejscu zwrócenie uwagi na fakt, ze w świetle obowiązujących obecnie aktów prawnych, regulujących sprawę wzoru i zasad używania godła państwowego PRL – nieco podejrzanie wygląda kwestia legalności oficjalnych środków płatniczych PRL, które na swych obiegowych egzemplarzach n i e p o s i a d a ją godła państwowego z g o d n e go w rysunku z jego oficjalny wzorem.
W tym miejscu można pominąć, jako wykraczający poza ramy niniejszego opracowania, niedopuszczalny fakt występowania na obiegowych monetach PRL r ó ż n y c h rysunków godła państwowego, niejednokrotnie z b y t b a r d z o różniących się od jego oficjalnego wzoru. Problem ten - niewątpliwie wymagający zdecydowanych działań celem ukrócenia tej niegodnej praktyki, stosowanej przez projektantów monet – stanowi jednakże osobne zagadnienie, podobnie jak kwestia oceny legalności obiegowych monet ze „stylizowanymi artystycznie” na quasi-piastowskie czy też quasi-jagiellońskie wizerunkami godła na monetach PRL bitych okolicznościowo. Wydaje się, że szczególnie ostatni z wymienionych problemów powinien znajdować się poza wszelką dyskusją, a monety tego typu winny być wycofane z obiegu mogąc pełnić jedynie funkcję numizmatów [3].
Orły na okazjonalnych, obiegowych monetach PRL: z 1965 r. wybitej z okazji 700-lecia Warszawy oraz z 1967 r. wybitej na 20-lecie śmierci K. Świerczewskiego
Wspomnieć należy o jeszcze jednym problemie, a mianowicie częstym eksponowaniu w życiu publicznym godła państwowego niezgodnie z jego oficjalnym wzorem – w postaci samodzielnie występującego wizerunku orła białego, wizerunku orla białego na tle biało-czerwonym (np. na Proporcu Polskiej Wojskowej jednostki Specjalnej w Doraźnych siłach ONZ na Bliskim Wschodzie – sic !), bądź tez wizerunku orla białego umieszczonego w polu kwadratowym albo na bardzo różnego kształtu czerwonych tarczach. Sprawa ta, wobec jej powszechności 9autorniniejszego pracowania służy konkretnymi przykładami) stanowi odrębny problem i zapewne należałoby rozpatrywać ją w kategoriach braku szacunku do godła państwowego, które wonno być traktowane ze szczególną czcią i honorami.
Reasumując powyższe uwagi wydaje się, że sprawa precyzyjnego określenia wzoru godła państwowego Polskiej Rzeczypospolitej ludowej – przy jednoczesnym rozróżnieniu między Godłem państwowym PRL a Herbem PRL – winna być wnikliwie zbadana i rozważona.
2. Sprawa przywrócenia korony na głowie orła białego – godła herbu państwowego PRL.
W rozważaniach na ten temat pomijane jest bardzo istotne zagadnienie, które – jak się wydaje – winno być wzięte pod uwagę w dyskusji o przywróceniu korony w wizerunku godła państwowego Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.
W powszechnie dostępnych publikacjach i fachowych opracowaniach słusznie podnoszona jest kwestia symboliki korony na głowie wizerunku orla białego – jako symbolu zjednoczenia, a zatem całości ziem Państwa Polskiego (dlatego też w historycznych herbach Ziemi Małopolskiej i Ziemi Wielkopolskiej widniały wizerunki orła białego bez korony), a także jako symbolu suwerenności. Wydaje się jednakże, iż w świetle niektórych publikacji datowanie pojawienia się korony na głowie orła białego jako symbolu Państwa Polskiego należy umiejscowić nie na rok 1290, jak to jest powszechnie podawane, lecz na rok 1295, czyli na rok koronacji Przemysła II, - księcia wielkopolskiego i krakowskiego - na króla Polski, która odbyła się w Krakowie [4].
Ta w sumie marginalna uwaga nie powinna jednakże przesłaniać faktu, ze w wielu publikacjach [5] nie jest należycie wyeksponowany jeszcze jeden aspekt tego zagadnienia.
Związany jest on z powstałą pod koniec panowania dynastii Piastów doktryną polityczno-prawną, znaną w historii państwa i prawa pod nazwą CORONA REGNI POLONIAE - KRÓLESTWO KORONY POLSKIEJ [6].
Pieczęć Przemysła II (księcia poznańskiego i krakowskiego) z 1290 r.
– odlew metalowy (z lewej) i oryginał pieczęci (z prawej)
[źródło: Piech Z.: „Ikonografia pieczęci Piastów”, Kraków 1993]
Pieczęć królewska Przemysła II z 1295 r.
[źródło: Piech Z.: „Ikonografia pieczęci Piastów”, Kraków 1993]
Najbardziej istotnym elementem wspomnianej wyżej koncepcji ustrojowej, która zastępowała abstrakcyjne wówczas pojęcie p a ń s t w a, było posiadanie przez króla j e d y n i e w ł a d z y w y k o n a w c z e j, którą król sprawował w i m i e n i u Królestwa Korony Polskiej. W ten zasadniczy sposób ograniczony został zakres królewskiej władzy, a jednocześnie w dobitny sposób podkreślone zostało z n a c z e n i e k o r o n y jako s y m b o l u c a ł o ś c i p a ń s t w a !
Zarysowana powyżej doktryna polityczno-prawna spowodowała określone – istotne do prezentowanych, niniejszych rozważań – praktyczne następstwa.
Trzeba z całym naciskiem podkreślić, iż dzięki takiej właśnie, a nie innej koncepcji ustrojowej możliwa była późniejsza tolerancja polityczno-religijna w Polsce, z której Dawna Rzeczpospolita słynęła na całą Europę.
Należy także zaznaczyć, że w chwili utrwalenia wspomnianej wyżej doktryny polityczno-prawnej Corona Regnis Poloniae, a zatem w ostatnim okresie panowania dynastii Piastów, Państwo Polskie - w stosunku do innych, istniejących wówczas państw, szczególnie w Europie Zachodniej – w której dominował system polityczny absolutnej władzy królewskiej – stało się państwem o niesłychanie p o s t ę p o w y m (jak na tamte zamierzchłe czasy) ustroju politycznym; zauważmy, iż Europa zachodnia podobny system demokracji osiągnęła dopiero kilkaset lat później !
Tak wiec w rozważaniach na temat przywrócenia korony na głowie orla białego jako godła państwowego polskiej Rzeczypospolitej Ludowej należało-by uwzględnić:
a/ zarówno fakt, że korona nie była i n d y w i d u a l n y m s y m b o l e m królewskim, lecz była historycznie udokumentowanym p i e r w s z y m symbolem Państwa Polskiego jako c a ł o ś c i; jak również
b/ fakt, iż była ona symbolem państwa o ustroju – jak na ówczesne czasy – niesłychanie d e m o k r a t y c z n y m.
Niejako przy okazji rozważań na temat szczegółowego rysunku polskiego godła państwowego wydaje się godna uwagi i zastanowienia sprawa przepaski na skrzydłach (ramionach) orła białego oraz sprawa jej zwieńczenia. Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na fakt, że piastowski Orzeł Biały nosił na swych ramionach z ł o t ą przepaskę, którą pod konie panowania dynastii Piastów była już zakończona wyraźnie zaznaczonym trójelementowym zwieńczeniem, zwanym potocznie „trójlistną koniczynką”.
Orzeł Biały na karcie „Stemmata Polonica” z połowy XVI w.
Na rycinie widoczne żółte (złote) przepaski na ramionach skrzydeł
zakończone trójelementowym zwieńczeniem.
Pieczęć majestatowa Kazimierza Wielkiego z lat 1333-1370 (z lewej) oraz tablica z 1367 r. upamiętniająca budowę zamku w Łobzowie przez Kazimierza Wielkiego.
W obu obiektach wyraźnie widoczne trójelementowe zwieńczenia przepasek na skrzydłach orłów.
Wprawdzie na wizerunku mocno stylizowanego godła państwowego Rzeczypospolitej Polskiej z 1927 r., przyjętego ze zmianami w 1955 r. jako godło PRL, przepaska jest zwieńczona również mocno stylizowana „koniczynką” (ale pięcioelementową, o słabo zaokrąglonych i ostro zakończonych „listkach”) – to jednak we wzorze obecnie obowiązującego godła PRL, wprowadzonego ustawą z dnia 31 stycznia 1980 r., jego autor – bez żadnego uzasadnienia historycznego zapewne nieświadomy wyglądu piastowskich orłów – z pięcioelementowej rozetki widniejące we wzorze godła z 1927 r. uczynił wyraźne p i ę c i o r a m i e n n e g w i a z d k i [7].
Wydaje się, że byłoby właściwe, aby przy ustalaniu szczegółowego, nowego wizerunku Orła Białego jako godła PRL powrócić do jego wszystkich charakterystycznych, historycznie udokumentowanych elementów, a ostateczne wykonanie wzoru godła państwowego oddać w ręce artysty świadomego wykonywanej pracy i nie będącego pod wpływem ideologicznych nacisków.
3. Sprawa przywrócenia Chorągwi Rzeczypospolitej jako godła państwowego.
W związku ze zgłaszanym przez Stronnictwo Demokratyczne postulatem przywrócenia urzędu Prezydenta Państwa wydaje się właściwe także rozważenie sprawy przywrócenia Chorągwi Rzeczypospolitej, w przeszłości, czyli w Dawnej Polsce, symbolu Państwa Polskiego, zaś od 1919 r. – znaku przypisanemu Prezydentowi Rzeczypospolitej, najwyższemu dostojnikowi w państwie.
Chorągiew Rzeczypospolitej – jako znak państwowy – jest równie wiekowa jak wizerunek ukoronowanego Orła Białego. Po raz pierwszy pojawiła się ona pod koniec XIII w. na wspomnianej wyżej pieczęci z 1290 r. Przemysła II, księcia wielkopolskiego i krakowskiego – tej samej, na której widniał Orzeł Biały w koronie.
Pieczęć ta, zwana pieczęcią pieszą, przedstawia książęcą postać trzymającą w prawej dłoni ratyszcze proporca z jeszcze nie ukoronowanym orłem białym na jego bławacie, przy czym oś orła jest skierowana prostopadle do drzewca. Tego typu usytuowanie godła na bławacie proporca umocowanego do włóczni – w tym przypadku jako insygnium książęcej władzy – w ustroju średniowiecznego rycerstwa przypisywane było wyłącznie suwerenom i określane jest terminem gonfanon [8].
Zaś dopiero poniżej proporca, postać księcia po lewej jego stronie dzierży tarczę z wizerunkiem orła w koronie – tu na znak aspiracji do królewskiej władzy.
Pieczęć piesza księcia wielkopolskiego i krakowskiego Przemysła II z 1290 r. - odrys
(opis w tekście)
Z upływem czasu widniejący na pieczęci proporzec Przemysła II stał się po jego koronacji w 1295 r. symbolem całego Państwa Polskiego, zwanym Chorągwią Rzeczypospolitej, która swoje pierwsze bojowe honory zdobywała w roku 1331 r. w bitwie pod Płowcami.
Przez stulecia Chorągiew Rzeczypospolitej była obecna podczas znaczących dla Państwa Polskiego wydarzeniach dziejowych, jak np. w 1410 r. w bitwie pod Grunwaldem, towarzyszyła także uroczystościom państwowym – by wraz z utratą niepodległości zniknąć z widowni dziejów. Nie zanikła ona jednak w świadomości narodu. Odradzała się na sztandarach powstańczych, na sztandarach polskich formacji wojskowych walczących o niepodległość w latach I wojny światowej na Wschodzie, czy też na sztandarach Armii Polskiej we Francji – by w odrodzonej Rzeczypospolitej zająć powrotem należne jej miejsce.
Ustawą o godłach i barwach Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 1 sierpnia 1919 r., a więc już 70 lat temu, Chorągiew Rzeczypospolitej uznana została za j e d n o z t r z e c h g o d e ł państwowych Rzeczypospolitej Polskiej, a przypisana została Naczelnikowi Państwa Polskiego (od 1921 r. – Prezydentowi Rzeczypospolitej).
Chorągiew Rzeczypospolitej – wzór z ustawy z 1919 r. oraz wzór barwny z 1921 r.
(ilustracje z Arch. KJG)
Chorągiew Rzeczypospolitej jako znak państwowy została oficjalnie zniesiona dopiero dekretem z dnia 7 grudnia 1955, którym anulowano wszystkie wcześniejsze akty prawne dotyczące godeł i znaków państwowych Polski [9].
Wydaje się właściwe – w przypadku przywrócenia urzędu Prezydenta Państwa – przywrócenie także i symbolu, jakim była do 1955 r. Chorągiew Rzeczypospolitej.
W tej sytuacji do rozważenia pozostały by następujące kwestie:
a/ czy Chorągiew Rzeczypospolitej Polskiej byłaby uznana za godło polskiej Rzeczypospolitej Ludowej ?
b/ czy Chorągiew Rzeczypospolitej byłaby przypisana tylko do osoby Prezydenta Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej ?
Wydaje się, że ze względu na wzór Chorągwi Rzeczypospolitej – duży wizerunek orła białego na czerwonej płachcie flagi, analogiczne do wizerunku orła w godle państwowym PRL – Chorągiew Rzeczypospolitej winna być uznana za jedno z godeł państwowych Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Powyższe kwestie wymagałyby zapewne rozważenia przed przyjęciem ostatecznej redakcji tekstu projektu ustawy o zmianie Konstytucji PRL.
Natomiast do ustalenia w przyszłej nowelizacji ustawy o godłach i barwach PRL pozostałaby sprawa ostatecznego określenia wzoru Chorągwi Rzeczypospolitej.
Wydaje się, że można byłoby rozważyć koncepcje polegającą na ustanowieniu d w ó c h w z o r ó w Chorągwi Rzeczypospolitej;
- (I) Chorągwi Rzeczypospolitej – w postaci dużego wizerunku orła białego na czerwonej płachcie flagi – jako flagi przypisanej najwyższemu organowi ustawodawczemu jakim jest Zgromadzenie narodowe. Tak właśnie wygląda najstarszy wzór tej chorągwi
Prezydentowi Państwa jako jego osobista flaga. Taki wzór Chorągwi Rzeczypospolitej wprowadzony został w 1927 r., przy czym wężyk generalski symbolizował ustawowe zwierzchnictwo głowy państwa nad siłami zbrojnymi, a zewnętrzna taśma – zwierzchnictwo nad cywilną częścią narodu.
4. Sprawa uznania pieczęci Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej za jedno z godeł państwowych PRL i przywrócenie jej nazwy Pieczęci Wielkiej Rzeczypospolitej.
Problem ten jest nierozłącznie związany z proponowana do rozważenia sprawa przywrócenia Chorągwi Rzeczypospolitej i uznania jej za godło państwowe. Argumentem przemawiającym za tą koncepcją jest wzór pieczęci, zawierający w swym rysunku – analogicznie do Herbu PRL i Chorągwi Rzeczypospolitej – wizerunek orła białego w czerwonym polu.
Warto zauważyć, że koncepcja uznania Pieczęci Wielkiej za godło państwowe została zrealizowana – aczkolwiek mało precyzyjnie – w ustawie o godłach i barwach Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 1 sierpnia 1919r. i stad też wydaje się właściwe aby ponownie rozważyć ją po upływie 70 lat.
Należy zwrócić uwagę na wzory wyżej prezentowanych pieczęci – wzór Pieczęć Wielkiej zawarty ustawie z 1919 r. był przeznaczony do tłoczenia w laku (zapewne czerwonym), natomiast wzór Pieczęci Wielkiej z rozporządzenia z 1927 r. był przeznaczony do tłoczenia suchego (w papierze), stąd też wewnętrzne pole pieczęci z wizerunkiem orła białego posiada pionową szrafuję kodującą barwę czerwoną.
Można dodać, że w przypadku uznania Pieczęci Wielkiej za jedno z godeł państwowych – obok godła PRL z postaci Herbu Orzeł Biały i Chorągwi Rzeczypospolitej wraz z Proporcem Prezydenta – powstałby spójny s y s t e m g o d e ł p a ń s t w o w y c h (naczelnych symboli) polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.
II. Kwestia flag państwowych – w związku z prawdopodobną nowelizacja ustawy z dnia 31 stycznia 1980 r. o godle, barwach i hymnie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.
Pomijając w tym miejscu zagadnienia przedstawione powyżej w I części niniejszego opracowania, a które – jak się wydaje – mogłyby być przedmiotem rozważań również i przy redakcji tekstu projektu znowelizowanej ustawy o godłach i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, pozostaje do uporządkowania sprawa flag państwowych PRL.
Z ubolewaniem należy stwierdzić, iż ustawa z dnia 31 stycznia 1980 r. o godle, barwach i hymnie PRL ( z wyłączeniem jej części dotyczącej hymnu państwowego0 jest, niestety, mocno niedopracowana i budzi liczne zastrzeżenia, zarówno natury logiczne, jak i ze względu na sztukę legislacyjna, co powoduje określone skutki praktyczne. Jej szczegółowe omówienie, zwłaszcza w części dotyczącej flag państwowych, byłoby jednak w tym miejscu zbyt obszerne. Nie ulega jednak wątpliwości, że ustawa z 1980 r. – w zaznaczonym wyżej zakresie – wymaga ponownej, wnikliwej analizy oraz zdecydowanej przebudowy.
Należy z całym naciskiem podkreślić, iż bez szczegółowej znajomości historii polskich barw narodowych i państwowych, szczególnie z okresu dwudziestolecia międzywojennego w który kształtował się system flag państwowych Rzeczypospolitej – nie jest p r a k t y c z n i e m o ż l i w e prawidłowe i precyzyjne skonstruowanie tekstu ustawy o flagach państwowych.
III. Kwestia znaków sił Zbrojnych PRL – w związku z prawdopodobna nowelizacją ustawy z dnia 10 grudnia 1959 r. o zmianie dekretu z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych.
W związku z prawdopodobną, bliską nowelizacji ustawy z dnia 31 stycznia 1980 r. o godle, barwach i hymnie PRL – należałoby rozważyć również i kwestię nowelizacji wymienionego wyżej aktu prawnego regulującego sprawę znaków Sił Zbrojnych PRL.
Zauważmy, że sfera znaków Sił Zbrojnych Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej nie jest unormowana jednym aktem prawnym, a istniejące przepisy normatywne obejmujące te zagadnienia budzą miejscami poważne zastrzeżenia, jak np. kwestia zgodności wzorów znaków, opublikowanych na załącznikach z odnośnymi fragmentami tekstów ustawy z 1959 r. i dekretu z 1955 r.
Wydaje się właściwe zwrócenie uwagi na konieczność uporządkowania również i sprawy znaków Sił Zbrojnych PRL, będących – tak jak godło i flagi państwowe – również zewnętrznym atrybutem Państwa Polskiego.
IV. Kwestia s y s t e m u znaków państwowych Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.
Autor niniejszego opracowania chciałby zwrócić uwagę na fakt, iż dotychczas Polska Rzeczpospolite Ludowa nie posiada żadnego, całościowego uregulowania prawnego sprawy swoich znaków państwowych.
Obserwuje się niezrozumiałą, z punktu widzenia zasad heraldyki i weksylologii, olbrzymią różnorodność form godła państwowego, spotykanych zarówno na oficjalnych państwowych drukach i pieczęciach, wspomnianych wcześniej banknotach i monetach obiegowych, jak również i różnorodność form godła państwowego używanych przez różnego rodzaju służby państwowe oraz spotykanych w życiu codziennym.
Z tychże względów - jako sprawa przyszłości – wydaje się celowe s t w o r z e n i e Pełnego, spójnego s y s t e m u z n a k ó w p a ń s t w o w y c h Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.
Problematyka ta zapewne nigdy dotychczas nie była przedmiotem jakichkolwiek rozważań.
W sprawach przedstawionych w części II i III niniejszego pracowania, tj. w sprawie flag państwowych PRL oraz znaków Sił Zbrojnych PRL, autor niniejszego opracowania – jako jeden z nielicznych specjalistów zajmujących się w ramach działalności specjalistycznego towarzystwa naukowego pn. Stowarzyszenie Miłośników Dawnej Broni i Barwy (afiliacja PAN) weksylologią, tzw. nauką pomocniczą historii – na życzenie Biura prawnego Kancelarii Rady państwa Polskiej Rzeczypospolitej ludowej może przedstawić swoje szczegółowe uwagi; natomiast odnośnie części IV-tej niniejszego opracowania – może przedstawić tylko uwagi ogólne, bowiem poruszone w niej zagadnienia wymagają dalszych, szerokich prac badawczych.
członek Stowarzyszenia Miłośników Dawnej Broni i Barwy
Zduny k/Łowicza, w marcu 1989 r.
Przypisy
[1] Najbardziej istotną zmianą było wprowadzenie przez znanego grafika Szymona Kobylińskiego, wykonawcę graficznych załączników do ustawy z 1980 r., pięcioramiennych gwiazd w miejsce pięcioelementowych rozetek wieńczących przepaski na skrzydłach orla.
[2] Wkrótce po wejściu w życie Konstytucji PRL z 1952 r. w półoficjalnym obiegu zaczął funkcjonować wzór godła państwowego PRL zwany „orłem generalskim” z powodu obwódki tarczy herbowej pięciostrefowym wężykiem generalskim
[3] Szerzej o wizerunkach orłów na polskich monetach obiegowych [w]: Guzek K.J.: „Polskie Euro – synteza dziejów Rzeczypospolitej. Studyjny wzór rewersu polskiej euromonety”, Luty 2009, opracowanie niepublikowane w Arch. KJG.
[4] W 1995 r. na Zamku Królewskim w Warszawie pod patronatem Prezydenta Rzeczypospolitej i Prymasa Polski została zorganizowana wystawa „Orzeł Biały – 700 lat herbu Państwa Polskiego”; wystawie towarzyszyła dwudniowa sesja naukowa. W tym samym, 1995 roku odbyło się w Krakowie IX Kolokwium Międzynarodowej Akademii Heraldyki z tematem wiodącym o brzmieniu: „L’aigle et le lion dans le blason medieval”.
[5] np. „Orzeł w koronie czy bez ?”, Polityka, Nr 8 z 1989 r. (s. 110)
[6] Bardach J.: „Historia państwa i prawa polskiego”, wyd. z 1996 r. (Ex Libris KJG) wraz z późniejszymi wydaniami.
[7] Wykonawcą graficznych załączników z wzorami znaków państwowych do ustawy o godle, barwach i hymnie PRL z 1980 r. był artysta-grafik Szymon Kobyliński.
[8] Nadolski A.: „Znaki bojowe”, [w]: „Uzbrojenie w Polsce średniowiecznej 1350 – 1450”, [prac.zbior.] pod red. Andrzeja Nadolskiego, Instytut Historii Kultury Materialnej PAN, Łódź 1990
[9] Mimo fundamentalnych zmian ustrojowych w Polsce po II wojnie światowej Chorągiew Rzeczypospolitej – jednakże już z orłem bez korony - była sporadycznie eksponowana podczas uroczystości państwowych, np. w 1945 r. w trakcie obchodów rocznicy bitwy pod Grunwaldem ; do wczesnych lat 50-tych była na stałe podniesiona nad Belwederem.
Autor: Krzysztof J. Guzek
Data: 2015-08-02
Kategoria: Publikacje