Artykuł
Trzy flagi Powiatu Łęczyckiego - Dwie flagi powiatowe - część II
Krzysztof J. Guzek
I - „Kłopoty z łęczycką hybrydą”
II - „Dwie flagi powiatowe”
III - „Trzecia flaga powiatu”
Cz. II - Dwie flagi powiatowe. [1]
Flagi – w przeciwieństwie do chorągwi lub sztandarów, sporządzanych w jednostkowych egzemplarzach – są tymi symbolami samorządu powiatowego, które sporządzane są w wielu egzemplarzach, jak również i rozmiarach w zależności od sposobu i miejsca ich ekspozycji, stad też stosownej uchwale samorządu terytorialnego ustanawiającej wzory flag w podawane są jedynie ich szczegółowe proporcje (jest to tzw. geometria flag). W zależności od potrzeb oraz warunków technicznych przyszłego producenta flag wymiary poszczególnych egzemplarzy zostają zatem określane w momencie ich zamawiania przez samorządowe władze wykonawcze.
Należy zauważyć, że flagi samorządowe pełnią istotną i wieloraką rolę w komunikacji społecznej – są one nie tylko symbolem samorządu terytorialnego, podlegającym szczególnej ochronie prawnej nie tylko z powodu umieszczenia stosownego zapisu w herbowej uchwale, a więc formalnego ograniczenia użytkowników flagi wyłącznie do jej dysponenta jakim jest dany samorząd terytorialny, lecz także z powodu ich ochrony przed profanacją (a więc przed celowym, demonstracyjnym ich niszczeniu na publicznym forum), oraz ze względu na niezbywalne, intelektualne prawa autorskie.
Flagi samorządowe, będące symbolem konkretnego samorządu terytorialnego pełnią także funkcję zarówno znaku własnościowego, jak również i środka komunikacji społecznej – informują o siedzibie samorządowych władz powiatowych, czy tez aktualnym miejscu ich pobytu; eksponowane licznie na ulicach informują o lokalnych świętach lub rocznicowych obchodach bądź tez o znaczących. Lokalnych imprezach kulturalno-społecznych. I w końcu – jako symbole przeznaczone do powszechnego użytku, nie tylko przez samorządowe władze, ale także przez mieszkańców terytorialnego samorządu – służą manifestowaniu tożsamości lokalnego społeczeństw służąc zarazem jego integracji.
Wspomniane wyżej wieloraka funkcja społeczna flag samorządowych była więc wystarczającą przesłanką do podjęcia prac w celu ich ustanowienia i wprowadzenia w życie.
Zakończenie prac nad herbem [2] i urzędowymi pieczęciami [3] Powiatu Łęczyckiego pozwoliło na przejście do kolejnego etapu prac nad powiatową symboliką. Na warsztacie znalazł się – znów niełatwy – problem opracowania flagi Powiatu Łęczyckiego. Jak zobaczymy to dalej – prace zaowocowały powstaniem zespołu flag Powiatu Łęczyckiego, obejmującego t r z y weksylia flagowe: flagę powiatu, Flagę Wielką powiatu oraz flagę pionową powiatu.
Jak wspomniano wyżej – sejmik wojewódzki opracował swoją flagę, w której umieścił herb powiatu w centralnym polu płachty dzielonej w pas, z których górny był „złoty”, zaś dolny czerwony. Był to typ flagi zwany flagą z herbem, negatywnie zaopiniowany przez Komisję Heraldyczną MSWiA, a zatem nie wszedł on w użycie jako oficjalne weksylium samorządu Województwa Łódzkiego. Fakt ten jednak determinował kierunek prac koncepcyjnych nad wzorem powiatowej flagi, gdyż w powyższym kontekście należało odchodzić od typu flagi z herbem.
Były także inne powody z rezygnacji koncepcji flagi z herbem, w której płachta byłaby dzielona w pasy żółto-czerwone.
Oto ustanowiona w 1936 r. flaga Miasta Łodzi ma płachtę dzielona w pas, z których górny jest żółty, zaś dolny czerwony. Oraz umieszczony centralnie na płachcie herb Miasta Łodzi. Taki też był samochodowy proporczyk prezydenta Miasta Łodzi [4].
Żółto-czerwone weksylia: (a) barwy i flaga Warszawy,
(b) proporzec prezydenta Łodzi i (c) flaga Miasta Łodzi.
Również Miasto Warszawa dysponuje od 1936 r. barwami i flagą żółto-czerwonymi ułożonymi w pas [5].
Podczas prac koncepcyjnych rozważano więc opracowanie dwóch innych typów flag dla samorządu Powiatu Łęczyckiego – flagi herbowej, na której płachtę wprowadza się godło herbu wraz z przynależnymi barwami [6] oraz flagę o barwach powiatu, będącej kolorystyczną syntezą powiatowego herbu. Tak więc poza zakresem prac studyjnych była koncepcja flagi z herbem, nawet w takiej odmianie, w której herb samorządu umieszczony jest w polu płachty o dowolnej barwie.
W trakcie prac studyjnych okazało się że jest niezwykle trudne określenie barw Powiatu Łęczyckiego z uwagi na fakt, iż w użytkowej formie powiatowego herbu (a więc we wzorze pozbawionych heraldycznych metali) występuje minimalna ilość heraldycznych tynktur – biel, czerwień i żółcień [7]. Użycie do określenia barw powiatu jedynie trzech wymienionych tu tynktur, a następnie do konstrukcji wzoru flagi byłoby zbyt mało specyficzne dla barw i flagi Powiatu Łęczyckiego, na tej bowiem zasadzie można byłoby opracować mnóstwo polskich flag samorządowych; zaś użycie tylko trzech tynktur prowadziłoby do podziału flagi na więcej niż trzy pasy – a takie rozwiązanie powodowałoby złą czytelność flagi i jej małą specyfikę [8].
Herb Powiatu Łęczyckiego – forma użytkowa z trzema tynkturami. W formie kanonicznej zawarte są we wzorze dwa metale heraldyczne (złoto i srebro) i jedna tynktura (czerwień)
Studyjne próby konstrukcji barw i flagi Powiatu Łęczyckiego
z wykorzystaniem tylko trzech herbowych tynktur.
Po rozważeniu koncepcji flagi z barwami wywodzącymi się z herby Powiatu Łęczyckiego ostatecznie zrezygnowano z określenia barw powiatu i konstrukcji na tej bazie powiatowej flagi. W tej sytuacji sięgnięto po przekazy historyczne dotyczące łęczyckich wesyliów, które dostarczyły bardzo interesujące materiały.
Chronologicznie pierwszą osobą, która dokonała rekonstrukcji historycznych weksyliów Ziemi Łęczyckiej był Jan Miller [9], nestor polskich weksylologów; bez obawy uchybienia prawdzie można stwierdzić, iż w latach 60-tych ub. wieku stworzył on podwaliny pod współczesna weksylologię polską.
Flagi Wojew. Łęczyckiego: (a) - do XVII w. i (b) – od XVII w. (wg Jana Millera)
Barwnej rekonstrukcji Chorągwi Łęczyckiej z okresu bitwy podd Grunwaldem dokonał także dużo później Prof. Stefan K. Kuczyński [10], przy czym towarzyszy jej poniższy opis zaczerpnięty z „Roczników, czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego” Jana Długosza:
lew biały z koroną na głowach, w polu żółtym” [podkr.- KJG]
Rekonstrukcja chorągwi łęczyckiej z czasów bitwy pod Grunwaldem wg S.K. Kuczyńskiego
Powyższe rekonstrukcje były inspiracją do utworzenia jeszcze jednego studyjnego projektu powiatowej flagi – ze współczesnym herbem umieszczonym pośrodku płachty barwy żółtej. Wzór ten pozostał jednak tylko w sferze projektów powiatowego weksylium flagowego.
Studyjny projekt flagi dla łęczyckiego samorządu powiatowego
Z płachtą o żółtej barwie ( by KJG )
Inne barwy herbu Ziemi Łęczyckiej w stosunku do opisu w „Rocznikach...” zawarte są w herbarzu „Insigniorum clenodiorum regis et Regni Poloniae”, przypisywanym również Długoszowi: „połulew czerwony w koronie w polu białym i połuorzeł biały w polu czerwonym” - jak na wyżej reprodukowanych wzorach flag wg Jana Millera.
Identyczny opis herbu zawarty jest w dziele Bartosza Paprockiego „Herby Rycerstwa polskiego” z XVII w.: „Województwo łęczyckie używa herbu p ó ł l w a c z e r w o n e g o na białem polu, na c z e r w o n e m p ó ł o r ł a b i a ł e g o” [11]. Autor tego herbarza powtórzył zatem barwy herbu zwarte w „Insigniorum clenodiorum...”, co świadczy, iż ostatecznie ustaliły się one w XVII w. Tak więc herbarz B. Paprockiego - podobnie jak wcześniejsze dzieło J. Długosza „Insigniorum...” – zamknął etap w kształtowaniu się herbów w Polsce [12].
Dokonana, szczegółowa analiza zebranych materiałów oraz przekazów historycznych statecznie przesądziła sprawę wyboru koncepcji wzoru flagi Powiatu Łęczyckiego jako flagi herbowej, w której płachta flagi jest dwudzielna w słup ze słupem prawym (przydrzewcowym) białym, zaś słupem lewym (na wolnym liku) czerwonym i z godłem herbu powiatu umieszczonym w centralnym polu płachty. Tym samym do powiatowej flagi został przeniesiony analogiczny układ barw jaki istnieje w aktualnym wzorze herbu Powiatu Łęczyckiego.
Flaga Powiatu Łęczyckiego – projekt autorski KJG AD 2002
(gwasz, wzór barwiony ręcznie – oryginał w Arch. KJG)
Zaproponowany przez niżej podpisanego wzór flagi Powiatu Łęczyckiego został wprowadzony w życie stosowną uchwałą Rady Powiatu Łęczyckiego.
Załącznik Nr 1 do uchwały flagowej Rady Powiatu Łęczyckiego [13]
Warto odnotować pewną ciekawostkę związana z flagową uchwałą. Otóż w załącznikach nie pokazano odwrotnej strony powiatowej flagi w przekonaniu, iż jest faktem oczywistym, że przy druku flagi na tkaninie jej wzór będzie się przebijał na drugą stronę użytkowego egzemplarza – jak to jest pokazane na poniższych wzorach [14].
Dwie strony flagi Powiatu Łęczyckiego - strona główna i strona odwrotna
(schemat – by KJG)
Jednakże okazało się iż sprawa ta nie była tak oczywista dla dysponentów wzory powiatowej flagi. Oto została zamówiona przez starostwo mała flaga – typu stołowego proporczyka – drukowana na papierze, na której odwzorowano tylko... główną stronę flagi na jej odwrotnej stronie! Zapomniano przy tym, że przy drzewcu winien znajdować się biały słup flagi.
Proporczyk stołowy Powiatu Łęczyckiego tylko ze stroną odwrotną flagi.
(druk na papierze - ze zbiorów KJG)
Dwie strony papierowego proporczyka – na stronie głównej napis ”Powiat Łęczycki”, strona główna na odwrocie proporczyka.
Zwraca uwagę fakt, iż na stronie odwrotnej proporczyka lub flagi układ elementów i barw godła jest identyczny do układu we wzorze herbu Powiatu Łęczyckiego. Nie mniej jest to strona odwrotna proporczyka – z więc mniej honorowa strona tegoż stołowego weksylium.
Herb powiatu z łęczycką hybrydą
Z chwilą opracowania wzoru flagi Powiatu Łęczyckiego zamknięty został pierwszy i zasadniczy etap prac nad powiatowymi weksyliami.
Pogłębiona analiza zgromadzonych materiałów spowodowała powstanie następnego problemu: jak zaprojektować flagę, która byłaby podnoszona na stałe nad siedzibą Starostwa Łęczyckiego ?
Zaprojektowana już flaga powiatowego samorządu o kształcie prostokąta przy stałej ekspozycji na wysokim maszcie na gmachu starostwa niewątpliwie będzie miała tendencje do szybkiego strzępienia się na wolnym liku. Lecz w tym momencie w sukurs przyszły przekazy historyczne.
Już w średniowieczu w celu zabezpieczenia płatów chorągwi, niejednokrotnie bogato haftowanych srebrną i złotą nicią, wymyślono dodawane do chorągiewnego bławatu na jego wolnym liku jeden lub dwa tzw. języki - jak to jest widoczne na poniższej ilustracji.
Średniowieczne chorągwie: (a) – Florencji, XV w., (b) – króla Francji KarolaVII, XV w.,
(c) – cesarza Bizancjum Andronika II Paleologia, XIII/XIV w.
[źródło ilustracji: „Historische Fahnen. Album”, brw., przed 1939]
Dodajmy, iż wg znakomitego bronioznawcy Prof. Andrzeja Nadolskiego, w ustroju średniowiecznego rycerstwa prawo do trzech języków miały jedynie chorągwie suwerenów, zwane gonfanionami; na ich bławatach oś godła chorągwi była zawsze skierowana prostopadle do drzewca. Zgodnie z wynikami swoich badań Prof. Andrzej Nadolski dokonał rekonstrukcji grunwaldzkiej Chorągwi Wielkiej Królestwa Polskiego [15].
Wielka chorągiew grunwaldzka wg Prof. Andrzeja Nadolskiego, 1990
Dwa takie języki widzimy w dokonanej przez Prof. S.K. Kuczyńskiego rekonstrukcji chorągwi Ziemi Łęczyckiej z czasów bitwy pod Grunwaldem.
Powyższe spostrzeżenia nasunęły prosty wniosek – powiatowa flagę do podnoszenia na maszcie na gmachu starostwa należy zaprojektować na wzór historycznych przekazów, a więc z płachtą z wolnym likiem zakończonym dwoma językami.
W tym celu przeprowadzono dość szczegółowa analizę możliwych proporcji tego typu flagi z dwoma językami, przedstawioną na poniższej rycinie.
Szkice do proporcji powiatowej flagi z dwoma językami
(rycina w Arch. KJG)
Do konstrukcji wzoru tejże flagi przyjęto z góry założenie, iż proporcje jej płachty powinny uwzględniać dwa ciągi tzw. złotych proporcji Pitagorasa, a więc 5:8 oraz 5:6. [16]. Po analizie powyższych szkiców zdecydowano się na wybór jednego z nich:
Proporcje płachty powiatowej flag z dwoma językami
(rycina w Arch. KJG)
Stąd pozostał już tylko jeden krok do sporządzenia barwnego wzoru powiatowej flagi z dwoma językami.
Flaga Powiatu Łęczyckiego z dwoma językami na wolnym liku – projekt autorski KJG
(gwasz – oryginał w Arch.KJG)
Powyższy projekt został zaakceptowany przez Radę Powiaty łęczyckiego i stosowną uchwałą wprowadzony w życie pod nazwą Flagi Wielkiej Powiatu Łęczyckiego [17], przeznaczoną do podniesienia na stałe nad gmachem łęczyckiego starostwa.
Załącznik Nr 5 do uchwały flagowej Rady Powiatu Łęczyckiego
Efekt prac nad powiatowymi weksyliami pojawił się wkrótce nad Starostwem Łęczyckim w postaci eksponowanej na stałe Flagi Wielkiej Powiatu Łęczyckiego.
Flaga Wielka Powiatu Łęczyckiego podniesiona nad siedzibą Starostwa
Dodajmy, że wspomniana wyżej uchwała flagowa przewiduje możliwość ekspozycji Flagi Wielkiej podczas różnych uroczystości w miejscu, gdzie aktualnie znajduje się władza samorządu Powiatu Łęczyckiego.
Zduny k/Łowicza - „Minichówka” - w sierpniu A.D. 2014.
Przypisy
[2] Analogiczny do konfliktu herbowego między Powiatem Łęczyckim a Sejmikiem Łódzkim miał w 1999 r. miejsce spór o herb z pomorskim gryfem między Powiatem Szczecinieckim a Gminą Szczecinek, Każde ze stron pozostała przy swoich koncepcjach (vide [r]: „Spór o herb z gryfem. Gmina kontra powiat.”, Głos Pomorza z 1999 r., (wycinek bez datacji w Arch. KJG)
[3] Niezwykle interesująca problematyka stanowienia urzędowych pieczęci samorządu powiatowego będzie omówiona przez niżej podpisanego w odrębnym pracowaniu (jako Rozdział II opracowania pt. „Herby i symbole Powiatu Łęczyckiego”).
[4] Flaga m. Łodzi została ustanowiona w 1936 r. i odnowiona uchwałą rady miasta z 1986 r. Proporzec Prezydenta Miasta Łodzi z 1938 r. znajduje się w zbiorach Muzeum Historii m. Łodzi (nr.inw. 1/H/3129)
[5] Flaga m.st. Warszawy została oficjalnie zatwierdzona w 1936 r. i po raz pierwszy wyeksponowana na Wielkiej Światowej Wystawie PARYŻ 1937.
[6] W swojej opinii dotyczącej flag Powiatu Łęczyckiego Komisja Heraldyczna MSWiA bezpodstawnie zakwestionowała termin „flaga herbowa” sugerując wprowadzenie w to miejsce terminu „flaga heraldyczna” nie bacząc na fakt, iż weksylologia jest już nauką samodzielną która rządzi się własnymi prawami i własną terminologią, „Opinia o flagach i bannerze Powiatu Łęczyckiego”, Załącznik do Uchwały Nr 86-772/O/2002 Komisji Heraldycznej z dnia 11 maja 2003 w sprawie projektu flag i banneru Powiatu Łęczyckiego, pkt.2 (kopia w Arch. KJG)
[7] Analizę barwną tegoż herbu niżej podpisany zawarł w odrębnym pracowaniu poświęconym herbowi Powiatu Łęczyckiego i jego różnym formom.
[8] Problem opracowania barw Powiatu Łęczyckiego był szerzej analizowany podczas prac koncepcyjnych nad flagą pionowa powiaty i nad wzorem powiatowej chorągwi i jest omówiony w odrębnym opracowaniu niżej podpisanego dotyczącym flagi pionowej Powiatu Łęczyckiego.
[9] Miller J.: „Flagi i chorągwie polskie”, Nasza Księgarnia, Warszawa 1962. s. 20 i Tab. 4 (Ex Libris KJG).
[10] Kuczyński S.K.: „Chorągwie grunwaldzkich zwycięzców”, ryc. Szymon Kobyliński, Wyd. Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1989.
[11] Bartosz Paprocki: „Herby rycerstwa polskiego”, Reprint z wydania krakowskiego z 1858 r,. Wyd. A. i F., Warszawa 1988, s.905 (Ex Libris KJG).
[12] Adamczewski M.: „W sprawie herbu Województwa Łódzkiego”, [w]: Instytut Historii PAN: „Heraldyka i okolice” (prac. zbior.), Wyd. DiG, Warszawa 2002, s.178-179; szerzej na ten temat [w]: Kuczyński S.K.: „Pieczęcie i herby Łęczycy oraz ziemi Łęczyckiej”, Łęczyca 1984, s. 27-52
[13] Uchwała Nr X/77/2003 Rady Powiatu Łęczyckiego z dnia 29 października 2003 r. w sprawie ustanowienia Flagi Powiatu Łęczyckiego i flagi pionowej Powiatu Łęczyckiego – zwana dalej uchwałą flagową. (kopia w Arch. KJG).
[14] W weksylologii polskiej na wniosek niżej podpisanego - jako członka Zespołu Ekspertów MON - po raz pierwszy pokazane zostały odwrotne strony flag wojskowych w ustawie z 1993 r. „O znakach Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej”. Takie rozwiązanie spotkało się z dość ostrą, lecz - jak wykazała to proza życia - bezpodstawną krytyką niektórych weksylologów.
[15] Nadolski A.: „ ...........
[16] Złote proporcje 5:8 i 5:6 mieszczą się doskonale w tradycjach polskich flag państwowych – proporcje 5:8 mają płachty obu flag państwowych Rrzeczypospolitej od 1919 r., natomiast proporcje 5:6 ma płachta Chorągwi Rzeczypospolitej wz. 1927 (obecnie – Proporzec prezydenta Rzeczypospolitej).
[17] „Opinia i flagach i bannerze Powiatu Łęczyckiego”, op.cit. Nazwę „Flaga Wielka Powiatu” zakwestionowała w swojej opinii Komisja Heraldyczna MSWiA twierdząc iż „... w y w i e s z e n i e jej na stały, codzienny użytek odbiera jej uroczysty i nadzwyczajny charakter.”[podkr.-KJG]. W miejsce określenia „flaga wielka” Komisja Heraldyczna proponuje wprowadzenie nazwy „flaga urzędowa” – jednakże nie ma na to zgody, gdyż jest to terminologia obca polskiej weksylologii, co więcej o proweniencji niemieckiej, gdzie nosi nazwę „Dienstflagge” (flaga służbowa vel urzędowa). A wżdy Polacy nie gęsi – też swe znaki mają !!!
Nota bene komisja w swojej napisanej ex cathedra opinii popełniła zabawny faux pas, bowiem flagi się eksponuje – podnosi lub opuszcza – natomiast wywiesza się... bieliznę po praniu !!!
Autor: Krzysztof J. Guzek
Data: 2014-09-06
Kategoria: Publikacje